18.12.2019

Ciężar dowodu w sprawie o wyłączenie zajętego prawa spod egzekucji w przypadku egzekucji z autorskich praw majątkowych

W przypadku, jeśli dłużnik nie spełnia dobrowolnie świadczenia stwierdzonego w tytule wykonawczym, wówczas wierzyciel ma możliwość złożenia wniosku o przeprowadzenie przeciwko dłużnikowi postępowania egzekucyjnego. Tytuł wykonawczy uprawnia wierzyciela do prowadzenia egzekucji całego świadczenia objętego tym tytułem i z całego majątku dłużnika, z zastrzeżeniem ograniczeń, które mogą wynikać z samego tytułu egzekucyjnego (np. ograniczenie odpowiedzialności dłużnika rzeczowego do określonych składników majątkowych), oraz z uwzględnieniem wyłączeń spod egzekucji przewidzianych w przepisach regulujących szczegółowo postępowanie egzekucyjne.

Po zmianach wprowadzonych do procedury cywilnej dnia 8 września 2016 r., wierzyciel nie jest zobowiązany do wskazywania we wniosku egzekucyjnym wybranego przez siebie sposobu egzekucji. Powyższe oznacza, że w braku oznaczenia sposobu egzekucji przez wierzyciela we wniosku egzekucyjnym, to na komorniku spoczywa ciężar ustalenia majątku dłużnika oraz zajmowania na rzecz wierzyciela wszelkich znanych komornikowi składników majątku dłużnika, o których powziął wiedzę np. przy okazji prowadzenia egzekucji na rzecz podmiotu trzeciego.

Rozwój gospodarczy i złożoność relacji pomiędzy uczestnikami obrotu powoduje, że nieustannie rozszerza się katalog praw i wierzytelności, które mogą stanowić przedmiot egzekucji, zaś ustawodawca nie jest w stanie dotrzymać kroku zmieniającemu się otoczeniu. W konsekwencji nie wszystkie sposoby egzekucji zostały szczegółowo uregulowane w przepisach kodeksu postępowania cywilnego i w zakresie nieuregulowanym istniejące przepisy należy stosować odpowiednio do konkretnego stanu faktycznego.

Przykładem braku regulacji jest egzekucja z autorskich praw majątkowych, w przypadku której stosuje się odpowiednio przepisy art. 909 i n. k.p.c. o egzekucji z innych praw majątkowych. Do egzekucji z takiego prawa komornik przystępuje poprzez zajęcie tego prawa, zaś zaspokojenie wierzyciela następuje poprzez wykonywanie praw przysługujących dłużnikowi wynikających z zajętego prawa. Zajęcie obejmuje wszelkie wierzytelności i roszczenia przysługujące dłużnikowi z tytułu zajętego prawa, w czym zawiera się dochód przynoszony przez to prawo (np. opłata licencyjna) oraz roszczenia związane z tym prawem (np. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wskutek naruszenia prawa lub o wydanie korzyści uzyskanych w związku z takim naruszeniem), z zastrzeżeniem ograniczeń wynikających z art. 18 Prawa autorskiego, zgodnie z którym w przypadku gdy prawa autorskie majątkowe przysługują ich twórcy, wówczas egzekucja z nich możliwa jest jedynie poprzez zajęcie wymagalnych wierzytelności przysługujących twórcy.

W toku postępowania egzekucyjnego może okazać się, że podmiotowi, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, nie przysługują zajęte prawa. Wówczas osoba trzecia, której prawa zostały naruszone w związku z zajęciem tego prawa, może wystąpić z powództwem interwencyjnym, którego żądaniem jest wyłączenie zajętego prawa spod egzekucji. W celu wykazania zasadności powództwa interwencyjnego, powód musi wykazać ponad wszelką wątpliwość, że zajęte prawo mu przysługuje. Istotnych trudności w sytuacji, gdy prowadzona egzekucja dotyczy praw autorskich majątkowych może dostarczać fakt, że nie jest prowadzony jakikolwiek rejestr tych praw. Jest to sytuacja wyjątkowa, gdyż w przypadku egzekucji z jakichkolwiek innych praw wykazanie prawa własności lub innego prawa w stosunku do rzeczy zajętej jest stosunkowo proste i dokonuje się poprzez przedłożenie dokumentów stwierdzających przysługiwanie powodowi tego prawa (np. faktury, umowa sprzedaży), bądź może wprost wynikać z dokumentów urzędowych lub rejestrów (np. dowód rejestracyjny pojazdu, księga wieczysta, rejestr praw własności przemysłowej).

Powyższe powoduje, że kwestionując dopuszczalność prowadzenia egzekucji z autorskiego prawa majątkowego, powód będzie znajdował się w trudniejszej sytuacji dowodowej niż w innych przypadkach wystąpienia z tym roszczeniem. Pomocnym może okazać się domniemanie wynikające z art. 8 ust. 2 Prawa autorskiego, zgodnie z którym domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Skorzystanie z powołanego domniemania nie będzie jednak możliwe, jeśli autorstwo danej osoby nie zostało ujawnione w sposób jednoznaczny, zostało ujawnione jedynie pod pseudonimem lub fałszywym nazwiskiem bądź nie zostało ujawnione wcale. By pokazać skalę programu warto zwrócić uwagę choćby na problem fotografii i odwołać się do orzecznictwa, w świetle którego wykazanie autorstwa jest stosunkowo trudne.

Możliwa jest również sytuacja, w której postępowanie egzekucyjne jest prowadzone przeciwko osobie, w stosunku do której możliwe jest skorzystanie z przytoczonego domniemania, i powództwo interwencyjne będzie zmierzało do obalenia tego domniemania.

W obu wskazanych przypadkach konieczne będzie skorzystanie z innych środków dowodowych, których celem będzie wykazanie, że powód jest twórcą utworu, z którego wynikają zajęte prawa, bądź to na skutek braku możliwości skorzystania z domniemania autorstwa, bądź wbrew domniemaniu autorstwa. Katalog środków dowodowych jest właściwie nieograniczony i jako dowód może być wykorzystane w sprawie wszystko, za pomocą czego możliwe jest ustalenie okoliczności istotnych dla orzeczenia o zgłoszonym żądaniu. Do sądu będzie należała ocena wiarygodności i mocy powołanych dowodów, stąd istotne jest skorzystanie z takich dowodów, które nie będą budziły wątpliwości w zakresie autentyczności.

Najbardziej wartościowym środkiem dowodowym w omawianej sytuacji będzie protokół okazania utworu przed notariuszem. W protokole tym notariusz potwierdza, że oznaczonego dnia został mu okazany utwór autorstwa oznaczonej osoby. Czynność notarialna ma charakter dokumentu urzędowego, co oznacza że taki protokół stanowi dowód tego, co zostało w nim ujęte. Przeprowadzenie dowodu przeciwnego jest w praktyce niemożliwe, ponieważ wymagałoby wykazania przez drugą stronę procesu, że treść okazanego utworu była inna niż w momencie okazania go notariuszowi. Należy zwrócić uwagę, że skorzystanie z opisanego środka dowodowego będzie możliwe tylko wówczas, gdy autorstwo utworu zostało przez uprawnionego należycie oznaczone bądź wynika jednoznacznie z okoliczności towarzyszących powstaniu utworu.

Pomocnym środkiem dowodowym może okazać się także powołanie świadków, którym znane są okoliczności powstania utworu oraz będą mogli zaświadczyć o tym, że dana osoba jest autorem utworu. Jako dowód można przedłożyć także dokumentację zgromadzoną w toku tworzenia utworu: notatki, korespondencję, szkice itp. W każdej sytuacji zakres powołanych dowodów będzie uzależniony od charakteru danego utworu oraz okoliczności związanych z zajęciem prawa autorskiego w postępowaniu egzekucyjnym.

Należy podkreślić, że zwolnienie zajętego prawa spod egzekucji nie będzie możliwe, jeśli po przeprowadzeniu postępowania dowodowego nadal będą istniały wątpliwości odnośnie tego, komu przysługuje zajęte prawo. W praktyce oznacza to, że warto zapobiegawczo oznaczyć jednoznacznie autora konkretnego utworu oraz prawidłowo udokumentować etap powstawania utworu.

 

Zobacz także:
22.03.2023

Dobra osobiste a prawo prasowe – orzecznictwo

25.08.2021

Implementacja nowej dyrektywy o prawach autorskich

18.08.2021

Odpowiedzialność platform za naruszenie praw autorskich

07.07.2021

Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich na gruncie prawa polskiego

13.05.2021

Don Kichot, ser i prawnoautorska ochrona pochodzenia produktów spożywczych

04.05.2021

Ale kino! O legalności streamingu z ceremonii wręczenia Oscarów i nie tylko

22.04.2021

Rozstrzygnięcie sądu UE: Chanel przegrywa spór o znak towarowy z Huawei

01.04.2021

Ochrona rozwiązań o charakterze technicznym na gruncie prawa autorskiego