Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał 19 grudnia 2019 r. wyrok w trybie prejudycjalnym, w związku z wnioskiem zgłoszonym przez Sąd wielkiej instancji w Paryżu w sprawie ze skargi i powództwa adhezyjnego Stowarzyszenia na rzecz zakwaterowania i turystki zawodowej (AHTOP). TSUE zwrócił uwagę, że usługa jaką świadczy Airbnb należy do usług społeczeństwa informacyjnego. Ponadto wskazał na możliwość sprzeciwienia się stosowaniu przepisów państwa członkowskiego ograniczających swobodę przepływu usług, jeżeli nie zostały one notyfikowane zgodnie z przepisami dyrektywy 2000/31.
Airbnb to platforma internetowa, znana najpewniej większości czytelników, która pozwala na publikowanie ogłoszeń o możliwości wynajmu krótkoterminowego mieszkań, domów, pokoi. Platforma łączy użytkowników z osobami poszukującymi zakwaterowania, ułatwia i reguluje również płatności pomiędzy użytkownikami.
AHTOP zarzuciło Airbnb, że we Francji działalność taką należy kwalifikować jako obrót nieruchomościami, która to czynność wymaga licencji zgodnie z obowiązującą w porządku krajowym ustawą Hogueta. Stowarzyszenie zarzuciło Airbnb „zarządzanie w okresie od 11 kwietnia 2012 r. do dnia 24 stycznia 2017 środkami pieniężnymi na cele działalności pośrednictwa i zarządzania nieruchomościami oraz środkami handlowymi przez osoby nieposiadające licencji zawodowej z naruszeniem ustawy Hogueta”.
W tej sprawie pojawiły się jednak pewne wątpliwości w stosowaniu prawa unijnego i sąd francuski postanowił sformułować pytania do TSUE. Trybunał rozpatrzył dwa pytania:
- czy usługi świadczone przez Airbnb należą do „usług społeczeństwa informacyjnego” oraz
- czy działania Airbnb Ireland mogą być ograniczone przez ustawę Hogueta?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TSUE wskazał na konieczność ustalenia zakresu pojęcia „usługa społeczeństwa informacyjnego”. Według dyrektywy 2015/1535 art. 1 ust. 1 lit. b) taka usługa „oznacza każdą usługę społeczeństwa informacyjnego, to znaczy każdą usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.”. Możliwość kwalifikacji jest zależna od spełnienia czterech warunków, których spełnienie Trybunał potwierdził w zakresie działalności Airbnb – Airbnb pobiera prowizje za swoje usługi, więc usługi są świadczone za wynagrodzeniem, porozumienie stron następuje przez Internet więc zawierane jest na odległość oraz drogą elektroniczną. Ostatni warunek jest również spełniony, bo zarówno osoba ogłaszająca oraz osoba wynajmująca działają według własnych potrzeb. Sąd uznał też, że usługa świadczona przez Airbnb jest charakterystyczna dla tej konkretnej platformy, i nie jest niezbędna dla samej czynności zagwarantowania zakwaterowania. Tym samym Trybunał potwierdził, że usługi Airbnb zaliczają się do usług społeczeństwa informacyjnego, i są też chronione przez dyrektywę 2000/31.
Drugie pytanie skierowane przez francuski sąd jest bardziej skomplikowane, ponieważ dotyczy ograniczeń swobody świadczenia usług, która jest jedną z podstawowych zasad Unii europejskiej oraz rynku wewnętrznego. Takie ograniczenia ustanawiane przez Państwa członkowskie są dozwolone tylko w szczególnych wypadkach. Wątpliwość dotyczyła możliwości zastosowania względem Airbnb ustawy Hogueta, która wymagałaby posiadania licencji przez osoby zajmujące się obrotem nieruchomości.
Według art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31/WE Państwa mogą ograniczyć przepływ usług społeczeństwa informacyjnego poprzez wprowadzenie środków ograniczających, jeśli te są konieczne ze względu na konkretne powody jakimi są ochrona zdrowia, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub ochrona konsumenta. Dodatkowo środki te muszą być faktycznie konieczne i proporcjonalne w stosunku do powodu. Jednak, zanim takie środki zostaną wprowadzone Państwo Członkowskie musi jednak wykonać pewne czynności proceduralne m.in. musi zawiadomić Komisje Europejską oraz drugie Państwo Członkowskie, które może być dotknięte takim środkiem.
W tym przypadku, trudno znaleźć faktyczny powód, dla których warunek posiadania licencji byłby konieczny. Dodatkowo Francja nie zakomunikowała wprowadzenia takich ograniczeń Komisji ani pozostałym Państwom. Trybunał uznał, że ustawa Hogueta nie może być wykorzystana przeciwko Airbnb w tym ani w żadnym powiązanym sporze prawnym. Fakt, że ustawa Hogueta istniała przed wdrożeniem dyrektywy nie miała znaczenia dla oceny sytuacji. Trybunał podkreślił, że wymóg zgłoszenia takich środków jest jasny i jest kluczowym wymogiem proceduralnym, który ma na celu ochronę swobodnego przepływu świadczenia usług i ma zapobiegać utrzymaniu barier handlowych pomiędzy państwami. Uznano, że niespełnienie tego wymogu równa się z bezskutecznością tego środka, w tym wypadku ustawy Hogueta.
Z tej sprawy można wywnioskować jak istotna jest ochrona swobodnego świadczenia usług na rynku wewnętrznym w świetle prawa unijnego. Decyzja Trybunału odzwierciedla postawę UE, która cechuje się chęcią zwiększenia wolności oraz ułatwieniem handlu transgranicznego. To kolejne orzeczenie, w którym uwidacznia się problem braku możliwości zastosowania prawa krajowego, stosowanego jednolicie od wielu lat na określonym rynku. Warto również zwrócić uwagę na potencjalne zagrożenie zaistnienia sytuacji, w których świadczenie usług przez Internet podlega mniejszym ograniczeniom niż usługi w świecie rzeczywistym. We Francji osoby zajmujące się nieruchomościami są sprawdzane i muszą uzyskać licencje, jednak Airbnb, które zajmuję się właściwie tymi samymi usługami, te przepisy już nie dotyczą. Wydaje się natomiast, że działalność Airbnb, polegająca na świadczeniu usług drogą elektroniczną wiążą się z większym ryzykiem.
Z perspektywy ustawodawcy unijnego kluczowe jest jednak zapewnienie swobodnego przepływu usług w ramach runku wewnętrznego oraz zredukowanie ograniczeń, które miałby utrudnić przedsiębiorcom funkcjonowanie na obcych rynkach. Dlatego nie powinno się interpretować orzeczenia Trybunału jako próbę podważenia prawa francuskiego, a po prostu zapewnienia ochrony swobodnego przepływu usług, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że konkretnie w tym wypadku chodziło o dużą platformę, funkcjonującą w praktycznie każdym Państwie unijnym.
