22.04.2020

Zabezpieczenie środków dowodowych w nowym postępowaniu w sprawach z zakresu własności intelektualnej

1 lipca 2020 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Zasadniczą zmianą w procedurze cywilnej wprowadzaną przez tę ustawę jest całkowicie odrębne uregulowanie postępowania z zakresu praw własności intelektualnej. Celem nowelizacji jest uporządkowanie i ujednolicenie systemu ochrony szeroko rozumianych praw własności intelektualnej poprzez prowadzenie postępowań przez sędziów specjalizujących się w tej tematyce oraz wyposażenie stron postępowania w środki ochrony dostosowane do specyfiki tego rodzaju spraw.

Nowe przepisy znajdą zastosowanie w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej, o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych, o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów i usług, oraz w sprawach o ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą. Szeroki zakres zastosowania przepisów o postępowaniu w sprawach własności intelektualnej przyczyni się do wyrównania pozycji uczestników obrotu poprzez przyznanie im tożsamych uprawnień, niezależnie od podstawy prawnej dochodzonej ochrony.

Do nowych środków prawnych służących lepszej ochronie roszczeń dochodzonych w postępowaniu będzie należeć m.in. instytucja zabezpieczenia środka dowodowego, której wprowadzenie może w istotnym stopniu wzmocnić w procesie pozycję podmiotu, który zarzuca drugiej stronie naruszenie przysługujących mu praw własności intelektualnej. Celem omawianego rozwiązania jest umożliwienie stronie dochodzącej ochrony prawa podmiotowego uzyskania dostępu do informacji niezbędnych dla sformułowania żądania pozwu bądź określenia wartości przedmiotu sporu, a znajdujących się w posiadaniu osoby, pod adresem której formułowany jest zarzut naruszenia tego prawa podmiotowego. W stanie faktycznym sprawy często jest bowiem tak, że to podmiot dokonujący naruszenia prawa posiada dowody świadczące o dokonanym naruszeniu, rozmiarze wyrządzonej szkody bądź rozmiarze korzyści uzyskanej przez ten podmiot w związku z naruszeniem, a z oczywistych względów nie jest skłonny do ich udostępnienia. Wprowadzenie przedmiotowej instytucji do polskiego systemu prawnego stanowi także realizację postanowień dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.

Do tej pory instytucja zabezpieczenia dowodu była znana na gruncie Prawa własności przemysłowej oraz Prawa autorskiego, ale instytucje te – służąc innemu celowi niż zabezpieczenie środka dowodowego – nie gwarantowały uprawnionemu tak szerokiego zakresu ochrony, a skorzystanie z nich nie było możliwe jeśli uprawniony nie miał wystarczającej wiedzy o dowodach, co również odróżnia omawiane środki.

Zabezpieczenie środka dowodowego będzie możliwe jeszcze przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego, na zasadach podobnych jak w przypadku zabezpieczenia dowodu bądź zabezpieczenia roszczenia, przy czym przesłanki uzyskania tej ochrony będą istotnie różnić się w stosunku do dwóch wspomnianych środków. Przesłankami zabezpieczenia środka dowodowego będą: uprawdopodobnienie roszczenia oraz wykazanie interesu prawnego w zabezpieczeniu. Uprawdopodobnienie roszczenia należy rozumieć w ten sam sposób, w jaki przesłanka ta jest oceniania przy rozpoznawaniu wniosku o zabezpieczenie w trybie art. 730 k.p.c., tj. jako uwiarygodnienie istnienia zgłoszonego roszczenia. W zakresie interesu prawnego stawiany zaś będzie wymóg wykazania, że brak wnioskowanego zabezpieczenia dowodu uniemożliwi lub poważnie utrudni przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, bądź że zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego, lub że opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy. Zabezpieczenie środka dowodowego nie służy zatem przeprowadzeniu dowodu, ale uzyskaniu informacji potrzebnych do zainicjowania postępowania bądź późniejszego sformułowania wniosków dowodowych, co odróżnia tę instytucję od przedprocesowego zabezpieczenia dowodu w postępowaniu zwykłym czy na podstawie przepisów ustawy – Prawo własności przemysłowej bądź Prawa autorskiego. Interes prawny w skorzystaniu z tej instytucji został zdefiniowany w ustawie bardzo szeroko, co pozwala przypuszczać że środek ten będzie często wykorzystywany i w istotnym stopniu ułatwi podmiotom występującym z roszczeniem uzyskanie ochrony przysługujących im praw podmiotowych poprzez uzyskanie jeszcze przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego informacji krytycznych dla rozpoznania sprawy.

Kolejną cechą omawianej instytucji, która pozwala na pozytywną prognozę odnośnie jej funkcjonowania, jest wykonalność postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego z chwilą jego wydania. Organem zobowiązanym do wykonania postanowienia będzie komornik. Wykonalność postanowienia w drodze przymusu egzekucyjnego spowoduje, że ochrona udzielana powodowi na podstawie tego środka będzie miała charakter realny, ponieważ zagwarantuje faktyczną możliwość zapoznania się przez powoda z środkiem dowodowym objętym tym postanowieniem. W zależności od charakteru dowodu oraz oznaczonego przez sąd sposobu jego zabezpieczenia, komornik będzie dokonywał zajęcia określonej rzeczy ruchomej, bądź też będzie sporządzał szczegółowy opis przedmiotów objętych zabezpieczeniem, w razie konieczności pobierając również ich próbki.

Równocześnie ważąc interesy stron postępowania przewidziano rozwiązania zapewniające należytą ochronę ich praw w przypadku zabezpieczenia środka dowodowego. W celu zapewniania wykonalności postanowienia o zabezpieczeniu, wniosek w tym przedmiocie będzie rozpoznawany na posiedzeniu niejawnym, zaś zobowiązany na jego podstawie będzie dowiadywał się o jego wydaniu dopiero w momencie przystąpienia przez komornika do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu i od tej chwili będzie uprawniony do wniesienia zażalenia na to postanowienie. Dzięki temu zminimalizowane zostanie ryzyko ukrycia bądź zniszczenia dowodów przez zobowiązanego do ich wydania przed przystąpieniem do wykonania postanowienia.

Uwzględniając potrzebę ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji zdecydowano natomiast, że podmiot występujący z wnioskiem o zabezpieczenie środka dowodowego będzie mógł zapoznać się z zabezpieczonym dowodem dopiero wtedy, gdy postanowienie o zabezpieczeniu będzie już prawomocne (tj. zobowiązany nie wniesie zażalenia na to postanowienie w terminie bądź zażalenie takie zostanie oddalone). Rozwiązanie to daje gwarancję, że powód uzyska wgląd w dane mogące stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa drugiej strony dopiero po prawomocnym ustaleniu, że dane te stanowią dowód naruszenia przez pozwanego praw podmiotowych przysługujących powodowi, zaś sama instytucja nie będzie wykorzystywana w celu przeszkodzenia drugiej stronie w prowadzonej działalności.

Wprowadzane zmiany powinny w pozytywny sposób wpłynąć na sytuację prawną uczestników obrotu w obszarze praw własności intelektualnej i praw pokrewnych. Szczególnie korzystnie należy ocenić ujednolicenie systemu ochrony tych praw oraz przyjęcie rozwiązań dostosowanych do specyfiki postępowań w tego rodzaju sprawach.

Zobacz także:
22.03.2023

Dobra osobiste a prawo prasowe – orzecznictwo

25.08.2021

Implementacja nowej dyrektywy o prawach autorskich

18.08.2021

Odpowiedzialność platform za naruszenie praw autorskich

07.07.2021

Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich na gruncie prawa polskiego

13.05.2021

Don Kichot, ser i prawnoautorska ochrona pochodzenia produktów spożywczych

04.05.2021

Ale kino! O legalności streamingu z ceremonii wręczenia Oscarów i nie tylko

22.04.2021

Rozstrzygnięcie sądu UE: Chanel przegrywa spór o znak towarowy z Huawei

01.04.2021

Ochrona rozwiązań o charakterze technicznym na gruncie prawa autorskiego