Opinia rzecznika generalnego w sprawie C‑753/18 dotyczyła niezwykle trudnej, wielowątkowej problematyki publicznego udostępniania w prawie autorskim w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115, w zakresie której Trybunał miał okazję wypowiadać się już wielokrotnie (m.in. w sprawach C-306/05, C-162/10). Aktualnie czekamy na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w niniejszej sprawie.
Sprawa rozpoznawana przez rzecznika generalnego dotyczyła pytań prejudycjalnych wystosowanych przez szwedzki sąd w dwóch sporach. W konflikcie pomiędzy Föreningen Svenska Tonsättares Internationella Musikbyrå (Stim), szwedzką organizacją zajmującą się ochroną praw autorskich kompozytorów oraz wydawców, a firmą Fleetmanager, zajmującą się krótkoterminowym (do 29 dni) najmem samochodów wyposażonych w odbiorniki radiowe, pytanie dotyczyło wniesionej sprawy przez Stim, która domagała się opłaty wysokości 34 500 EUR od Fleetmanager. Stim wskazywała, że Fleetmanager przyczyniała się do udostępniania publicznego utworów bez jej zgody poprzez wynajem samochodu wyposażonego w odbiornik radiowy. Szwedzki sąd pierwszej instancji zgodził się, że o ile wynajem samochodów z odbiornikiem może być zakwalifikowany jako udostępnianie publiczne, które jest podstawą do zapłaty, Fleetmanager nie przyczynił się do takiego czynu. Orzeczenie zostało utrzymane w sądzie apelacyjnym.
Drugi spór dotyczył firmy NB, działającej na tej samej zasadzie co Fleetmanager, przeciwko SAMI, która jest organizacją zajmującą się ochroną praw autorskich oraz praw pokrewnych wykonawców. Sprawa dotyczy wynagrodzenia za korzystanie z fonogramów przez okres ok. 2 lat, jako że wynajmowane samochody miały radioodtwarzacz CD. Spór został wniesiony do sądu do spraw własności intelektualnej i gospodarczej. Sąd ten potwierdził, że NB wynajmując samochody umożliwiała słuchanie utworów najemcą, a w konsekwencji dochodziło do publicznego udostępniania. Sąd nakazał NB zapłacenie wynagrodzenia SAMI ale decyzja ta została uchylona w sądzie apelacyjnym.
Sąd Najwyższy rozważając powyższe sprawy, skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej następujące pytania prejudycjalne:
- Czy wynajmowanie pojazdów wyposażonych standardowo w odbiorniki radiowe oznacza, że wynajmujący wspomniane pojazdy jest użytkownikiem dokonującym publicznego udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115?
- Jakie znaczenie mają potencjalnie rozmiar działalności obejmującej wynajmowanie pojazdów i czas trwania najmu?
Obie sprawy związane były z podobnymi wątpliwościami – czy wynajem pojazdów wyposażonych w odbiorniki radiowe jest zaliczany do publicznego udostępnia według art. 3 ust.1 dyrektywy 2001/29 oraz art. 8 ust.2 dyrektywy 2006/115. Przepisy ty zezwalają artystom na decydowanie o prawie do zezwalania publicznego udostępniania oraz zapewnienie im należytego wynagrodzenia, definicja pojęcia „publicznego udostępniania” ma bardzo ogólny charakter, sposób jego rozumienia precyzuje bogate orzecznictwo Trybunału. Warto jednak przywołać w tym miejscu motyw 23 dyrektywy 2001/29, z którego jasno możemy wywnioskować, że publiczne udostępnianie oznacza każde udostępnienie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, w którym dochodzi do udostępnienia. Dodatkowo w motywie 27 tej samej dyrektywy mowa o tym, że zwykłe dostarczenie urządzeń pozwalających na odtwarzanie utworów nie stanowi publicznego udostępniania. W swoich orzeczeniach, Trybunał podał kumulatywne warunki wystąpienia udostępniania publicznego: musi dojść do udostępnienia utworu oraz utwór musi być udostępniony publiczności.
Pierwsze pytanie zmierzało do ustalenia czy w przypadku wynajmu samochodu z odbiornikiem radiowym oba wymagania publicznego udostępniania zostaly spełnione. Zakwalifikowanie czynu jako publiczne udostępnianie, według rzecznika generalnego Macieja Szpunara zależy od znalezienia więzi pomiędzy działaniem użytkownika a chronionymi utworami udostępnianymi w ten sposób, co dotychczas nie było wprost ustanowione jako kryterium przez Trybunał. Ten tok myślenia jest jednak pośrednio wyrażony w orzeczeniach Trybunału, mi.in poprzez rozróżnienie czynności zainstalowania odbiorników radiowych a przekaz sygnału przez dany odbiornik. Samo dostarczenie sprzętu nie kwalifikuje się jako czyn udostępniania.
Według rzecznika generalnego, nigdy nie będzie sytuacji, w której przedsiębiorstwo bezpośrednio przyczyni się do udostępniania chronionych utworów. Tak jak w powyższych przypadkach, Fleetmanager oraz NB dostarczyli odbiorniki radiowe, ale sam akt słuchania emisji radiowych wynikał z działania klientów. Co więcej, autorzy utworów, zrzeszonych w SAMI lub Stim’ie zezwalając na publiczne udostępnianie swoich utworów w radiu, powinni byli wziąć pod uwagę ich udostępnianie w wypożyczonych samochodach poprzez odbiorniki radiowe. Rola NB oraz Fleetmanager wyrażona jest w cytowanym powyżej motywie 27 dyrektywy 2001/29 – nie zalicza się do publicznego udostępniania bowiem ograniczyła się do dostarczenia sprzętu.
Rzecznik generalny Maciej Szpunar zaproponował Trybunałowi, by orzekł, że wynajem samochodów wyposażonych w odbiorniki radiowe nie kwalifikuje się jako publiczne udostępnianie w ramach art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 oraz art. 8 ust. 2 dyrektywy 2006/115. Odpowiedź na drugie pytanie w tej sytuacji nie jest konieczne bowiem rozmiar działalności oraz okresu najmu pojazdu nie będzie miał wpływu na stwierdzenie czy czynność jest udostępnianiem publicznym. W teorii natomiast rozmiar działalności, jeśli ma ona stały charakter, nie wpłynie na ocenę istnienia publicznego udostępniania. Nie ma znaczenia dla oceny sprawy charakter przestrzeni, w której dochodzi do udostępnienia utworów. Okres najmu samochodu również nie posiada znaczenia, nawet gdyby najem był dłuższy niż 30 dni i samochód byłby uznawany za przestrzeń prywatną.
Według rzecznika, Trybunał powinien zdecydować, że ani rozmiar, ani okres najmu nie mają znaczenia.
Opinię oraz pozostałe dokumenty dotyczące sprawy zostały udostępnione pod adresem: http://curia.europa.eu/juris/fiche.jsf?id=C%3B753%3B18%3BRP%3B1%3BP%3B1%3BC2018%2F0753%2FP&oqp=&for=&mat=or&lgrec=en&jge=&td=%3BALL&jur=C%2CT%2CF&num=C-753%252F18&dates=&pcs=Oor&lg=&pro=&nat=or&cit=none%252CC%252CCJ%252CR%252C2008E%252C%252C%252C%252C%252C%252C%252C%252C%252C%252Ctrue%252Cfalse%252Cfalse&language=en&avg=&cid=4264964#
