W dobie coraz szybszego rozwoju technologii, udział praw własności intelektualnej w strukturze majątkowej przedsiębiorstw nieprzerwanie rośnie. Dotyczy to również, a może przede wszystkim, małych i średnich przedsiębiorców, którzy nierzadko cały prowadzony przez siebie biznes opierają na jakimś technologicznym novum, innowacyjnym rozwiązaniu czy wynalazku (sytuacja taka jest szczególnie wyraźna w przypadku start-upów technologicznych). Oczywistym jest, że w takim stanie rzeczy potrzeba prawnej ochrony tego rodzaju aktywów jest bardzo wyraźna. Spory dotyczące ochrony praw własności intelektualnej należą do długich i kosztownych, przez co – nawet jeśli ostatecznie zakończą się wygraną – mogą oznaczać kres działalności danego podmiotu na rynku.
W takim stanie rzeczy najrozsądniejsze wydaje się sięgnięcie po dodatkowe zabezpieczenie w postaci stosownych umów ubezpieczenia, które mogą zarówno chronić prawa własności intelektualnej wchodzące w skład majątku ubezpieczonego (ubezpieczenia aktywów), jak i chronić jego majątek pośrednio, zapewniając ochronę w przypadku naruszenia praw osób trzecich (ubezpieczenia OC, pasywów). O ile jednak w przypadku klasycznych dóbr materialnych, takich jak maszyny, pomieszczenia czy pojazdy, ubezpieczenie stanowi w pewnym sensie gospodarczą oczywistość, tak ubezpieczenie praw (odpowiedzialności) własności intelektualnej może okazać się problematyczne. Czy klasyczne ubezpieczenia majątku i odpowiedzialności cywilnej są wystarczające w takim przypadku? A może konieczny jest zakup produktu wyspecjalizowanego?
Ubezpieczenia aktywów
Analizując zagadnienie ubezpieczeń IP trzeba zacząć od zauważenia, iż przedmiotem takiego ubezpieczenia mogą być jedynie prawa własności intelektualnej o charakterze majątkowym (art. 821 k.c.). Tym samym, ochronie ubezpieczeniowej nie będą podlegać np. prawa autorskie osobiste, które z samej swojej natury mają charakter niemajątkowy (chronią intelektualny związek twórcy z utworem). Z kolei prawa majątkowe (art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) spełniają przesłanki przewidziane dla przedmiotu ubezpieczenia – tj. mają majątkowy charakter wyrażalny w pieniądzu, a przy tym niesprzeczny z prawem.
Zakres ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach aktywów, tak jak we wszystkich innych ubezpieczeniach, zależy od treści umowy ubezpieczenia oraz o.w.u. W związku z tym, poziom ochrony gwarantowanej przez określone produkty ubezpieczeniowe może się zasadniczo różnić. Analiza oferowanych na rynku ubezpieczeń uprawnia do postawienia tezy, że jeżeli szkody związane z naruszeniem praw własności intelektualnej są objęte ochroną ubezpieczeniową, to najczęściej wyłącznie w najdroższych, najbardziej ekskluzywnych ubezpieczeniach majątkowych. Co więcej, niekiedy ubezpieczenia oferujące pozornie „pełną ochronę” zawierają szereg wyłączeń przedmiotowych, które eliminują ten rodzaj szkód z zakresu ochrony oferowanej przez ubezpieczyciela. Takie działanie może mieć wymiar negatywny (poprzez wykluczenie wprost określonego rodzaju szkód), albo pozytywny (poprzez enumeratywne wyliczenie przedmiotów ochrony ubezpieczeniowej, wśród których nie zamieszcza się szeroko pojętej własności intelektualnej).
Ubezpieczenia pasywów
Z drugiej strony, tj. ubezpieczenia osoby potencjalnie naruszającej czyjeś prawa własności intelektualnej, sytuacja ma się zgoła inaczej. W takim ubezpieczeniu przedmiotem jest cała sytuacja majątkowa ubezpieczającego, która może ulec pogorszeniu przez roszczenia odszkodowawcze osób trzecich. Do takich podmiotów mogą zaliczać się również korzystający z praw własności intelektualnej, jeżeli ubezpieczający prawa te naruszy. Pytanie brzmi – czy standardowe ubezpieczenie OC może zapewnić ochronę przed tego rodzaju roszczeniami?
Zasadniczo naruszenie praw własności intelektualnej może, rodzić dwojaki obowiązek odszkodowawczy. Po pierwsze, naruszenie może stanowić czyn zabroniony, którego rezultatem jest szkoda podlegająca naprawieniu wg przepisów prawa zobowiązań. Co do zasady, takiego rodzaju roszczenia powinny być objęte standardowym ubezpieczeniem OC, choć w praktyce przeważnie ten rodzaj roszczeń jest chętnie przez ubezpieczycieli wyłączany stosownymi przepisami o.w.u. Po drugie, poszczególne ustawy kreują odrębne roszczenia o zapłatę zryczałtowanego odszkodowania za naruszenie określonych praw. Są to np. art. 79 ust. 1 pkt 3 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czy też 287 ust. 1 pkt 2 Prawa własności przemysłowej. Pomimo tego rozróżnienia, wydaje się że z uwagi na czysto odszkodowawczy charakter w/w roszczeń, ich domyśle objęcie standardowym ubezpieczeniem OC nie powinno nasuwać wątpliwości. Z podobnego względu ochronie podlegać będzie również zapłata zadośćuczynienia za naruszenie autorskich praw niemajątkowych.
Literatura:
- Krajewski, Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej według kodeksu cywilnego, Warszawa 2011.
