W dniu 07.03.2020 r. został ogłoszony tekst Ustawy z dnia 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych i wprowadzanych przez nią zmianach w innych aktach prawnych.
Zwiększająca się liczba zarażonych w Polsce może spowodować konieczność zaadaptowania obiektów budowlanych na pobyt ludzi w celu kwarantanny, a także budowę nowych obiektów, takich jak: szpitale, laboratoria medyczne. Ustawa ma ułatwić realizację takich inwestycji ze względu na wyłączenie zastosowania do nich przepisów ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz prawa budowlanego, a także przepisów aktów wykonawczych, stanowiących podstawy prawne procesów inwestycyjno-budowlanych. Celem przyświecającym regulacji było odformalizowanie i przyspieszenie procesu realizacji takich inwestycji. Czy jednak ustawodawca przemyślał nową regulację prawną i jej konsekwencje prawne? Sformułowane pospiesznie przepisy budzą liczne kontrowersje związane z ograniczeniem konstytucyjnych praw i wolności, możliwością nadużyć, a także przestrzeganiem warunków bezpieczeństwa obiektów budowlanych powstałych na mocy lex koronawirus.
Ustawa wprowadza nowe rozwiązania związane z projektowaniem, budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i rozbiórką obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu ich użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem koronawirusowi.
Art. 12 specustawy stanowi, że do projektowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r. poz. 1186, z późn. zm.3)), ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2020 r. poz. 293) oraz ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2020 r. poz. 282), a w przypadku konieczności poszerzenia bazy do udzielania świadczeń zdrowotnych, także przepisów wydanych na podstawie art. 22 ust. 3, 4 i 4a ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.
Podkreślić należy, że wyłączenie stosowania ustaw regulujących proces inwestycyjno-budowlany może nastąpić wówczas, gdy konieczne będzie podjęcie niezwłocznych działań zmierzających do przeciwdziałania COVID-19. Ustawa jednakże nie precyzuje zwrotu: ,,przeciwdziałanie COVID-19’’. Zastosowanie przez ustawodawcę zwrotu niedookreślonego budzi wątpliwości wśród organów administracji architektoniczno-budowlanej, inwestorów, a także doktryny prawa administracyjnego.
Taka przesłanka może być rozumiana szeroko, jako wszelkie czynności, związane nawet pośrednio z ze zwalczaniem zakażeń, czy też nawet profilaktyką przed zakażeniami, kiedy epidemia wygaśnie. Ustawa nie ma bowiem charakteru epizodycznego. W takiej sytuacji nawet budowa placówki publicznej, czy też organizacji pozarządowej, której statut stanowiłby cel w postaci walki z zakażeniami COVID-19 mogłaby odbywać się z pominięciem przepisów planowania przestrzennego i prawa budowlanego, a także aktów wykonawczych, tj. rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które wprowadza wiele szczególnych wymogów dla budynków użyteczności publicznej. Może to prowadzić do budowy, czy zmiany przeznaczenia obiektu z pominięciem podstawowych warunków bezpieczeństwa dla osób przebywających w danym obiekcie.
Takie sytuacje dotyczą konieczności realizacji obiektów kwarantanny, zmiany sposobu użytkowania dotychczasowych obiektów celem wykorzystania jako placówek medycznych, realizacji obiektów szpitalnych, oddziałów zakaźnych. Przykładowo organ administracji rządowej w terenie może na zlecić jednostce samorządu terytorialnego zadanie realizacji inwestycji w postaci placówki medycznej, bez stosowania prawa budowlanego, nie tylko w zakresie budowy, ale i bez późniejszej legalizacji i rozbiórki.
Poza tym nowe przepisy mogą stać się podstawą dla szybkiej rozbiórki istniejących obiektów budowlanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, co rodzi obawy o możliwe nadużycia.
