Niezłożenie sprawozdania finansowego w terminie a odpowiedzialność karna
Zmiany jakie dokonały się w polskim prawie w roku 2017 r. dość istotnie wpłynęły na kwestię tzw. sprawozdawczości podmiotów gospodarczych z zakresu prowadzonej przez nich działalności, w tym także ich sytuacji finansowej. Obowiązki w tym zakresie określa przede wszystkim ustawa o rachunkowości oraz wprowadzona w 2017 r. ustawa o biegłych rewidentach. Zgodnie z tymi przepisami (zob. art. 69 ustawy o rachunkowości oraz art. 27 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 45 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) kierownik danej jednostki albo podatnik – w przypadku podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych zobowiązany jest do złożenia sprawozdania finansowego w określonym terminie. Ponadto na szereg podmiotów (zob. art. 64 ustawy o rachunkowości) nałożono obowiązek przekazania sprawozdania do badania przez biegłego rewidenta, co także nie pozostaje bez znaczenia z perspektywy prawa karnego. Następnie sprawozdanie finansowe należy złożyć w Urzędzie Skarbowym oraz w sądzie rejestrowym. Należy pamiętać, że w przypadku gdy dany podmiot prawa gospodarczego zobowiązany jest do składania sprawozdania z działalności (art. 49 ustawy o rachunkowości), sprawozdanie finansowe jest jego istotną częścią.
Termin do złożenia sprawozdania finansowego kształtuje się odmiennie dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych – wraz z rocznym zeznaniem podatkowym (do 30 kwietnia 2018 r.) oraz dla podatników podatku dochodowego od osób prawnych – w ciągu 10 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Warto zaznaczyć, że po 1 października 2018 r. sporządzenie takiego sprawozdania finansowego będzie możliwe także w postaci elektronicznej za pomocą platformy ePUAP.
Odpowiedzialność karna za niezłożenie sprawozdania
Powyższe rozróżnienie podmiotów, którym należy przekazać sprawozdanie finansowe ma kluczowe znaczenie z perspektywy ewentualnej odpowiedzialności karnej z tytułu niezłożenia tego sprawozdania w terminie. W zależności bowiem od tego, której instytucji nie przekazano sprawozdania w terminie, odmiennie kształtują się podstawy odpowiedzialności karnej i karno skarbowej.
Sprawozdania finansowe do Urzędu Skarbowego
Zgodnie z art. 82b k.k.s., Kto wbrew obowiązkowi nie przekazuje w terminie właściwemu organowi podatkowemu sprawozdania finansowego lub sprawozdania z badania, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Właściwym organem podatkowym jest w tym przypadku Urząd Skarbowy. Niedopełnienie zatem obowiązku przekazania sprawozdania finansowego w terminie stanowi wykroczenie skarbowe. Jest to czyn zabroniony o zdecydowanie niższej społecznej szkodliwości aniżeli przestępstwa skarbowe, czego emanacją jest zagrożenie jedynie karą grzywny. Wysokość tej kary w przypadku wykroczeń skarbowych może wynieść od 1/10 minimalnego wynagrodzenia do 20-krotności tej kwoty (zgodnie z aktualnym rozporządzeniem minimalne wynagrodzenie ustalono na poziomie 2.100 PLN, a zatem rozpiętość kary grzywny wynosi od 210 PLN do 42.000 PLN). W przypadku kiedy dojdzie do sytuacji, w której sprawozdanie nie zostało złożone w terminie, podmiot zobowiązany do jego złożenia może skorzystać z instytucji tzw. czynnego żalu (art. 16 § 1 k.k.s.), co może pozwolić na uniknięcie odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe.
Sprawozdanie finansowe do sądu rejestrowego
Zgoła odmiennie wygląda sprawa w przypadku nieprzekazania sprawozdania finansowego do właściwego sądu rejestrowego. Zgodnie bowiem z art. 79 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości nie złożenie sprawozdania finansowego (także sprawozdania z działalności) we właściwym rejestrze sądowym zagrożone jest karą grzywny albo karą ograniczenia wolności. Z racji, że ustawa o rachunkowości nie wyłącza stosowania kodeksu karnego, zastosowanie znajdą w tym przypadku regulacje tego aktu prawnego (zob. art. 116 k.k.). Oznacza to, po pierwsze, że niezłożenie sprawozdania finansowego w terminie jest przestępstwem i to przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego – co może powodować daleko idące negatywne konsekwencje dla osób pociągniętych do odpowiedzialności, oraz po drugie, przestępstwo to ma charakter indywidualny, a więc odpowiedzialność poniesie konkretna osoba – najczęściej pełniąca funkcje kierownicze. W przypadku tego przestępstwa wysokość kary grzywny obliczana będzie według reguł kodeksu karnego, a więc dwuetapowo – najpierw określona zostanie liczba tzw. stawek dziennych a następnie jej wysokość. Liczba stawek dziennych wynosi od 10 do 540 (art. 33 § 1 k.k.), natomiast wysokość stawki dziennej ustalana jest w oparciu o warunki osobiste oraz sytuację majątkową sprawcy, jednakże nie może to być mniej niż 10 PLN i więcej niż 2.000 PLN. Wynika z tego, że wysokość grzywny może wahać się od 100 PLN aż do 1.080.000 PLN. Ustawa o rachunkowości stanowi, że możliwe jest także ukaranie sprawcy karą ograniczenia wolności, która może pociągnąć za sobą znaczne dolegliwości (np. w postaci nieodpłatnej pracy na cele społeczne lub potrąceniu wysokości wynagrodzenia, aż do 25% w stosunku miesięcznym). Widać zatem wyraźnie, że niezłożenie sprawozdania finansowego do KRSu rodzi zdecydowanie poważniejsze konsekwencje, a możliwości skorzystania z instytucji czynnego żalu mogą jedynie doprowadzić do nadzwyczajne złagodzenia kary.
Dodatkowo sąd rejestrowy ma możliwość równoczesnego nałożenia grzywny jeżeli mimo wezwania do złożenia stosownego sprawozdania nie dojdzie do realizacji tego obowiązku (zob. art. 24 ustawy o KRS). Grzywna nakładana przez sąd rejestrowy jest grzywną przewidzianą w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych i ma charakter stricte przymuszający (zob. art. 1052 k.p.c.). Może być nakładana wielokrotnie, a jej jednorazowa wysokość nie może przekroczyć 10.000 PLN.
Praktyka
Problem wbrew pozorom nie jest błahy, gdyż sprawozdań finansowych nie składa prawie połowa zobowiązanych. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada zwiększenie nacisku na egzekwowanie tego obowiązku, czemu mają służyć wprowadzone zmiany chociażby w zakresie wspomnianego art. 80b k.k.s. oraz przyjęcia ustawy o biegłych rewidentach.
W praktyce bardzo często zdarza się, że sprawozdania finansowe nie są składane przez nowo powstałe spółki, gdyż ich przedstawiciele nie mają świadomości o konieczności jego złożenia. Należy pamiętać, że istnieje możliwość wydłużenia okresu sprawozdawczego i złożenia sprawozdania finansowego łącznie ze sprawozdaniem za rok następny, ale tylko w sytuacji jeżeli spółka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku, a w statucie lub umowie spółki za rok obrotowy przyjęto rok kalendarzowy. W przeciwnym wypadku powstaje obowiązek złożenia sprawozdania finansowego za „niepełny rok” (zob. Uchwała SN z dnia 24 kwietnia 2014 r. sygn. akt III CZP 15/14). Późniejsze tłumaczenie się przed organem nastręcza dodatkowych trudności.
Wywiązanie się z obowiązku złożenia sprawozdania finansowego w terminie może być kłopotliwe także w sytuacji, w której w spółce pojawia się konflikt lub z innych przyczyn jest to chwilowo niemożliwe, np. z powodu uchwały o odwołaniu członka zarządu. Należy pamiętać, że obowiązek złożenia sprawozdania finansowego w sądzie rejestrowym istnieje także mimo jego niezatwierdzenia (art. 69 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Taki obowiązek nie powstaje jednak względem urzędu skarbowego, gdyż w tym przypadku dopiero zatwierdzenie sprawozdania rodzi konieczność jego przekazania do urzędu skarbowego (art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Taki stan rzeczy implikuje konieczność podjęcia odpowiednich kroków w celu zabezpieczenia się przed ewentualną odpowiedzialnością karną. Dobrą praktyką powinno być – w razie opóźnień bądź przewidywanej niemożności nadesłania sprawozdania finansowego – przekazywanie informacji wyjaśniającej o przyczynach, które stały za niedopełnieniem obowiązku w zakresie sprawozdawczości. Przestępstwo określone w art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości, czyli niezłożenie w terminie sprawozdania finansowego do właściwego sądu rejestrowego, jest przestępstwem umyślnym. Podjecie jakiejkolwiek działalności zmierzającej do złożenia takiego sprawozdania albo złożenie informacji o sytuacji panującej w spółce powinno wykluczyć odpowiedzialność karną osoby odpowiedzialnej do złożenia sprawozdania. Natomiast niezłożenie sprawozdania w terminie do urzędu skarbowego stanowi jedynie wykroczenie skarbowe, co oznacza, że wyrażenie tzw. czynnego żalu, czyli ujawnienie czynu stanowiącego wykroczenie skarbowe i przyznanie się do niego uchyli odpowiedzialność karno-skarbową.
Trzeba również pamiętać, że zawieszenie działalności spółki nie uchyla obowiązku w zakresie sprawozdawczości finansowej przed sądami rejestrowymi. Istnieje możliwość tzw. wydłużenia roku obrotowego, w którym działalność spółki była przez cały czas zawieszona, ale tylko wtedy, gdy w tym czasie nie dokonywano żadnych odpisów amortyzacyjnych ani nie miały miejsca inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze finansowym lub majątkowym. W praktyce jest to bardzo rzadkie zjawisko, co oznacza, że większość podmiotów, których działalność z jakichś powodów została zawieszona i tak musi składać sprawozdania finansowe za rok 2017.
Poruszana tematyka ma kolosalne znaczenie z perspektywy osób odpowiedzialnych za złożenie sprawozdania finansowego w terminie. Przestępstwo niezłożenia sprawozdania finansowego w terminie do sądu rejestrowego jest ścigane z oskarżenia publicznego, co oznacza, że ewentualne skazanie uniemożliwia wykonywanie wszelkiej działalności, która wymaga zaświadczenia o niekaralności (projekt ustawy druk nr 2327 zakłada, że obowiązkiem tym objęty zostanie cały sektor finansowy). W tego typy sprawach nie zawsze udaje się doprowadzić do warunkowego umorzenia postępowania, które nie rodzi konieczności wpisu do KRK. Ponadto postawienie w stan oskarżenia może rodzić inne drobne uciążliwości jak np. zatrzymanie pozwolenia na broń (zob. sygnatura akt: II SA/Ke 831/17).
Widać zatem wyraźnie, że konsekwencje niezłożenia sprawozdania w terminie są poważne, a jak pokazuje praktyka sądy rejestrowe automatycznie wraz z wezwaniem do uzupełnienia brakującego sprawozdania składają zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do prokuratury. Warto zatem pilnować terminowego składania sprawozdania.W praktyce bardzo często zdarza się, że sprawozdania finansowe nie są składane przez nowo powstałe spółki, gdyż ich przedstawiciele nie mają świadomości o konieczności jego złożenia. Należy pamiętać, że istnieje możliwość wydłużenia okresu sprawozdawczego i złożenia sprawozdania finansowego łącznie ze sprawozdaniem za rok następny, ale tylko w sytuacji jeżeli spółka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku, a w statucie lub umowie spółki za rok obrotowy przyjęto rok kalendarzowy. W przeciwnym wypadku powstaje obowiązek złożenia sprawozdania finansowego za „niepełny rok” (zob. Uchwała SN z dnia 24 kwietnia 2014 r. sygn. akt III CZP 15/14). Późniejsze tłumaczenie się przed organem nastręcza dodatkowych trudności.
Wywiązanie się z obowiązku złożenia sprawozdania finansowego w terminie może być kłopotliwe także w sytuacji, w której w spółce pojawia się konflikt lub z innych przyczyn jest to chwilowo niemożliwe, np. z powodu uchwały o odwołaniu członka zarządu. Należy pamiętać, że obowiązek złożenia sprawozdania finansowego w sądzie rejestrowym istnieje także mimo jego niezatwierdzenia (art. 69 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Taki obowiązek nie powstaje jednak względem urzędu skarbowego, gdyż w tym przypadku dopiero zatwierdzenie sprawozdania rodzi konieczność jego przekazania do urzędu skarbowego (art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Taki stan rzeczy implikuje konieczność podjęcia odpowiednich kroków w celu zabezpieczenia się przed ewentualną odpowiedzialnością karną. Dobrą praktyką powinno być – w razie opóźnień bądź przewidywanej niemożności nadesłania sprawozdania finansowego – przekazywanie informacji wyjaśniającej o przyczynach, które stały za niedopełnieniem obowiązku w zakresie sprawozdawczości. Przestępstwo określone w art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości, czyli niezłożenie w terminie sprawozdania finansowego do właściwego sądu rejestrowego, jest przestępstwem umyślnym. Podjecie jakiejkolwiek działalności zmierzającej do złożenia takiego sprawozdania albo złożenie informacji o sytuacji panującej w spółce powinno wykluczyć odpowiedzialność karną osoby odpowiedzialnej do złożenia sprawozdania. Natomiast niezłożenie sprawozdania w terminie do urzędu skarbowego stanowi jedynie wykroczenie skarbowe, co oznacza, że wyrażenie tzw. czynnego żalu, czyli ujawnienie czynu stanowiącego wykroczenie skarbowe i przyznanie się do niego uchyli odpowiedzialność karno-skarbową.
Trzeba również pamiętać, że zawieszenie działalności spółki nie uchyla obowiązku w zakresie sprawozdawczości finansowej przed sądami rejestrowymi. Istnieje możliwość tzw. wydłużenia roku obrotowego, w którym działalność spółki była przez cały czas zawieszona, ale tylko wtedy, gdy w tym czasie nie dokonywano żadnych odpisów amortyzacyjnych ani nie miały miejsca inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze finansowym lub majątkowym. W praktyce jest to bardzo rzadkie zjawisko, co oznacza, że większość podmiotów, których działalność z jakichś powodów została zawieszona i tak musi składać sprawozdania finansowe za rok 2017.
Poruszana tematyka ma kolosalne znaczenie z perspektywy osób odpowiedzialnych za złożenie sprawozdania finansowego w terminie. Przestępstwo niezłożenia sprawozdania finansowego w terminie do sądu rejestrowego jest ścigane z oskarżenia publicznego, co oznacza, że ewentualne skazanie uniemożliwia wykonywanie wszelkiej działalności, która wymaga zaświadczenia o niekaralności (projekt ustawy druk nr 2327 zakłada, że obowiązkiem tym objęty zostanie cały sektor finansowy). W tego typy sprawach nie zawsze udaje się doprowadzić do warunkowego umorzenia postępowania, które nie rodzi konieczności wpisu do KRK. Ponadto postawienie w stan oskarżenia może rodzić inne drobne uciążliwości jak np. zatrzymanie pozwolenia na broń (zob. sygnatura akt: II SA/Ke 831/17).
Widać zatem wyraźnie, że konsekwencje niezłożenia sprawozdania w terminie są poważne, a jak pokazuje praktyka sądy rejestrowe automatycznie wraz z wezwaniem do uzupełnienia brakującego sprawozdania składają zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do prokuratury. Warto zatem pilnować terminowego składania sprawozdania.
