28.09.2024

Odpowiedzialność karna za zanieczyszczenie środowiska

enEnglish (angielski)

Oczywiste jest dzisiaj dla nas wszystkich, że dbałość o środowisko naturalne jest konieczna. Możliwie największa ochrona środowiska powinna być wpisana w zrównoważony rozwój, przemysł, czy w ogóle jakąkolwiek działalność gospodarczą. Nie dziwi w związku z tym, że również ustawodawca zdecydował się, by chronić środowisko naturalne także na gruncie prawa karnego. Zanieczyszczenie środowiska wiąże się z odpowiedzialnością karną.

PRZESTĘPSTWO Z ART. 182 KK

Wyrazem ochrony środowiska naturalnego przed poważnymi zanieczyszczeniami jest czyn zabroniony z art. 182 KK. Polega on na zanieczyszczeniu wody, powietrza lub powierzchni ziemi. Zanieczyszczenie to następuje przez substancję albo promieniowanie jonizujące. Nie każde zanieczyszczenie środowiska jest jednak przestępstwem. Karalne jest tylko takie zanieczyszczenie, które ze względu na ilość lub postać substancji lub promieniowania może:

  • zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka,
  • spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi,
  • spowodować zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach.

Dla popełnienia tego czynu wystarczające jest powstanie chociażby jednego z wyżej wskazanych zagrożeń.

CZYM JEST ZANIECZYSZCZENIE?

Zanieczyszczeniem są przede wszystkim tzw. emisje, czyli wprowadzenie w wyniku działalności człowieka do powietrza, wody, lub gleby, substancji, które mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Będą to najczęściej różnorakie substancje chemiczne. Nie ulega wątpliwości, że do takich emisji, może dojść częstokroć w związku z prowadzoną działalnością przemysłową.

STATYSTYKI

Warto również odnotować, że w ostatnich latach obserwujemy znaczący wzrost przestępczości środowiskowej w ogóle. Nie inaczej jest z przestępstwem zanieczyszczenia środowiska. Jak wynika ze statystyk udostępnianych przez Komendę Główną Policji, w 2011 r. stwierdzono zaledwie 6 takich czynów. Natomiast w 2021 r., ostatnim z ujętych w statystykach, było to już 37 przestępstw. Oznacza to sześciokrotny wzrost w ciągu zaledwie 10 lat. Spodziewać się można, że ta wzrostowa tendencja utrzyma się. Wiąże się to przede wszystkim ze zwiększonym naciskiem ze strony państwa na ściganie i wykrywalność tych czynów.

Źródło: Komenda Główna Policji

NIE KAŻDE ZANIECZYSZCZENIE KARALNE

Jak wskazano już wyżej, nie każde zanieczyszczenie środowiska będzie przestępstwem z art. 182 KK. Konieczne jest by to zanieczyszczenie mogło potencjalnie wywołać określone następstwa określone w tym przepisie.

Jeśli już jednak do popełnienia analizowanego czynu dojdzie, grożące kary są stosunkowo wysokie. Przestępstwo zanieczyszczenia środowiska jest bowiem zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Surowsza kara została przewidziana w przypadku, gdy czyn został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie. Grożącą wówczas kara jest minimum rok, a maksymalnie 10 lat pozbawienia wolności. Jeszcze poważniejszy wymiar kary, nawet do 20 lat pozbawienia wolności, został przewidziany w przypadku gdy zanieczyszczenie środowiska doprowadziło do poważnych następstw, takich jak ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, jego śmierć, czy zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Łagodniejsze kary zostały natomiast przewidziane w przypadku, gdy sprawca dopuścił się czynu nieumyślnie.

DOLEGLIWOŚĆ FINANSOWA I ORGANIZACYJNA – NIE TYLKO KARY

W przypadku przestępstw przeciwko środowisku, a do takich bez wątpienia zalicza się zanieczyszczenie środowiska, same kary nie są jedyną dolegliwością dla sprawcy. W przypadku skazania za każde umyślne przestępstwo przeciwko środowisku, sąd obligatoryjnie, oprócz kary, orzeka również tzw. nawiązkę w wysokości od 10 tysięcy do 10 milionów złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W przypadku przestępstw popełnionych nieumyślnie, sąd może, ale nie musi orzec takiej nawiązki. Kwota nawiązki oscylująca w okolicy jej górnej granicy, tj. 10 milionów złotych, może być z pewnością niemniej dotkliwa niż sama kara wymierzona za przestępstwo zanieczyszczenia środowiska.

Dodatkowo, wobec sprawcy, który dopuścił się przestępstwa środowiskowego, możliwe jest orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Taki zakaz może zostać orzeczony, jeżeli przestępstwo zostało popełnione w związku z prowadzeniem danej działalności, a dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

DOBROWOLNE NAPRAWIENIE SZKODY MILE WIDZIANE

Kary i inne sankcje karne grożące w przypadku poważnego zanieczyszczenia środowiska są zatem stosunkowo dotkliwe. Ustawodawca przewidział też jednak pewną możliwość złagodzenia odpowiedzialności karnej za ten czyn. Możliwość ta dotyczy sprawcy, który dobrowolnie naprawił wyrządzoną swoim czynem szkodę w całości albo chociaż w znacznej części. Sąd może wówczas wobec niego zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

PERSPEKTYWY

Opisana wyżej możliwość ograniczenia zakresu odpowiedzialności karnej za czyn z art.182 KK, w zamian za naprawienie szkody  pojawiła się w kodeksie karnym stosunkowo niedawno, bo w 2022 r. Jest ona wyrazem dostrzeżenia przez ustawodawcę wagi i negatywnych następstw tzw. przestępczości środowiskowej. Nie można zresztą wykluczyć w perspektywie najbliższych lat kolejnych nowelizacji przepisów dotyczących czynów przeciwko środowisku. Nowelizacje te mogą mieć na celu z jednej strony zaostrzenie kursu wobec sprawców przestępstw środowiskowych. Z drugiej zaś strony, mogą też być powodowane wprowadzaniem nowych czynów zabronionych związanych z ochroną środowiska i doprecyzowaniem tych już obecnie istniejących. W każdym jednak razie, nie ulega wątpliwości, że prawo ochrony środowiska przestało być jedynie domeną prawa administracyjnego, a coraz szerzej jest ono również domeną prawa karnego.

 

For English summary click here.

enEnglish (angielski)

Zobacz także:
29.04.2024

Konfiskata rozszerzona – jak się przed nią zabezpieczyć?

29.03.2024

Ochrona środowiska poprzez prawo karne wzmacniana przez Unię Europejską

28.07.2023

Powodowanie zniszczeń w przyrodzie – granice odpowiedzialności karnej

28.04.2023

Gospodarowanie odpadami a sankcje administracyjne i odpowiedzialność karna

31.03.2023

Odpowiedzialność karna menedżera za rozporządzanie mieniem w okresie zagrożenia niewypłacalnością

28.02.2023

Kradzież spółki

29.11.2022

Oszustwo sądowe w sprawach gospodarczych

02.11.2022

Co oznacza rozpoczęcie działalności Prokuratury Europejskiej dla polskich przedsiębiorców?