Wierzytelności wynikające z umowy leasingu w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Leasing to powszechnie wykorzystywana przez przedsiębiorców forma finansowania działalności. Nic zatem dziwnego, że wierzytelności wynikające z tejże umowy tak często spotyka się w postępowaniach restrukturyzacyjnych. Należy jednak zaznaczyć, że wierzytelności leasingowych nie można traktować w postępowaniu restrukturyzacyjnym identycznie. Wszystko zależy bowiem od tego, czy mamy do czynienia z leasingiem finansowym, czy też operacyjnym.
Leasing na tle regulacji prawnej
Leasing nie jest pojęciem, które w polskim porządku prawnym rozumiane jest w sposób jednolity – nieco inaczej funkcjonuje na gruncie Kodeksu Cywilnego, ustawy o rachunkowości, czy w końcu w ustawach o podatkach dochodowych (PIT i CIT). Jeśli chodzi o ocenę wpływu postępowania restrukturyzacyjnego na wierzytelności wynikające z umowy leasingu, to decydujące znaczenie będzie tu miało odwołanie się do konstrukcji leasingu operacyjnego i finansowego właśnie w rozumieniu ustaw o PIT i CIT. Nieco inne rozumienie leasingu operacyjnego i finansowego funkcjonuje bowiem również w ustawie o rachunkowości, a w obrocie wcale nie są odosobnione przypadki, kiedy to leasing w ujęciu ustawy o rachunkowości jest leasingiem finansowym, natomiast dla celów podatkowych rozliczany jest jako operacyjny.
Leasing operacyjny
W przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec korzystającego będącego stroną umowy leasingu operacyjnego, w spisie wierzytelności oprócz wierzytelności wynikającej z rat nieuregulowanych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, znajdzie się również proporcjonalna część raty za okres rozliczeniowy, w trakcie którego doszło do otwarcia postępowania (art. 77 ust. 2 p.r.). Nieuregulowane, pełne raty sprzed dnia otwarcia, wraz z proporcjonalną częścią raty w okresie rozliczeniowym, w którym otwarto postępowanie, będą traktowane jako wierzytelności objęte układem. Pozostała część raty za okres rozliczeniowy, oraz raty za kolejne pełne okresy będą stanowiły zobowiązania, które będą musiały być na bieżąco realizowane. Nieregulowanie tych zobowiązań przez dłużnika daje finansującemu możliwość wypowiedzenia umowy leasingu na podstawie art. 256 ust. 3 p.r.
Leasing finansowy
Zgoła inaczej ma się sytuacja, w której dłużnik, jako korzystający, jest stroną umowy leasingu finansowego (tzn. ewidencjonuje u siebie środek trwały i dokonuje jego amortyzacji dla celów podatkowych). W tym przypadku, zgodnie z art. 81 ust. 4 p.r., niewymagalne wierzytelności z umowy leasingu zostaną umieszczone w spisie wierzytelności, jednakże ich wysokość zostanie pomniejszona o odsetki ustawowe (nie wyższe niż 6% rocznie), za czas od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, do dnia wymagalności każdego przyszłego świadczenia, najdłużej jednak za dwa lata. W konsekwencji w spisie wierzytelności znajdą się nie tylko wierzytelności powstałe przed dniem otwarcia, ale również wierzytelności wynikające z rat leasingowych przypadających na okres po otwarciu postępowania, które w całości stanowić będą wierzytelności objęte układem.
Różnice w możliwościach wykonywania leasingu przez korzystające w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Odmienne uregulowanie wierzytelności leasingowych w zakresie objęcia ich układem, ma zasadniczy wpływ na obowiązki korzystającego dłużnika związane z wykonywaniem umowy leasingu w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Nie bez znaczenia pozostaje tu również kwestia dopuszczalności wypowiedzenia umowy leasingu przez finansującego.
Zgodnie z art. 252 ust. 1 p.r. od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do dnia jego zakończenia albo prawomocnego umorzenia, ani dłużnik, ani zarządca nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem. W przypadku leasingu operacyjnego dłużnik nie będzie mógł regulować rat powstałych przed dniem otwarcia postępowania, a finansujący nie będzie mógł z tego powodu wypowiedzieć umowy. Jeśli jednak korzystający nie płaci rat powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (nieobjętych układem), to zgodnie z art. 256 ust. 3 p.r. finansujący ma w tym przypadku pełne prawo, aby wypowiedzieć umowę bez wcześniejszego uzyskania zezwolenia rady wierzycieli.
Oczywiste jest zatem, że finansujący nie będzie mógł z takiej okazji skorzystać przy leasingu finansowym. W tym przypadku układem objęte są wszystkie raty wynikające z tejże umowy, a zgodnie z tym, co zostało wyżej powiedziane, dłużnik nie będzie mógł takich rat zapłacić.
Wygaśnięcie leasingu w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego
W praktyce postępowań restrukturyzacyjnych zdarzają się również sytuacje, kiedy umowa leasingu wygasa na skutek upływu czasu na jaki została zawarta. W tych przypadkach często mści się na dłużniku wspomniany wcześniej zakaz zaspokajania wierzytelności objętych układem. Niezależnie bowiem, czy mamy do czynienia z leasingiem operacyjnym, czy finansowym, warunkiem wykupu lub przejścia na własność korzystającego przedmiotu leasingu jest zazwyczaj zapłata wszystkich rat leasingowych. Skoro dłużnik nie może regulować rat leasingowych, to warunek ten nie będzie mógł zostać spełniony. Nie będzie mógł w tym przypadku zmusić finansującego do przeniesienia prawa własności przedmiotu leasingu, a i sam finansujący nie będzie tym raczej zainteresowany (będzie mógł bowiem przekazać przedmiot leasingu w dalszy leasing, bądź dokonać jego sprzedaży).
Forma zabezpieczenia interesów korzystającego i finansującego
Wydaje się zatem, że korzystną formą zabezpieczenia interesów korzystającego i finansującego na wypadek otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec korzystającego, jest zabezpieczenie wierzytelności w sposób, o którym mowa w art. 151 ust. 2 i 3 p.r. (np. zastawem rejestrowym na mieniu dłużnika). Wówczas wierzytelność w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia nie będzie objęta układem (na czym zazwyczaj zależy wierzycielowi), a korzystający będzie mógł zaspokoić wierzytelności wynikające z umowy leasingu i doprowadzić do nabycia przedmiotu leasingu na własność.
