Licencja kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego
Ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r., prawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego możliwość uzyskania przez doradcę restrukturyzacyjnego tytułu „kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego”. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy, zmiana ta ma na celu wyodrębnienie grupy doradców, którzy mogą „wykazać się doświadczeniem zawodowym niezbędnym do wykonywania funkcji w skomplikowanych postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych”.
Obligatoryjne wyznaczenie kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego w postępowaniu
Tytuł ten nie będzie miał znaczenia wyłącznie „prestiżowego”, ponieważ wraz z nim wprowadzono istotne ograniczenia w zasadach wyznaczania pozasądowych organów postępowania (syndyka, nadzorcy, zarządcy) do postępowań dotyczących przedsiębiorców, których przedsiębiorstwo, zgodnie z ustawą – Prawo przedsiębiorców, przekracza kryteria umożliwiające zakwalifikowanie ich jako przedsiębiorców „średnich”. W postępowaniach w których upadłość lub restrukturyzacja będzie dotyczyła przedsiębiorców „większych niż średni”, a także spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, czy przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym (umieszczonych w wykazach określonych w odpowiednich przepisach wykonawczych), sąd obligatoryjnie wyznacza w tym postępowaniu kwalifikowanego doradcę restrukturyzacyjnego.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, wprowadzona regulacja nie wyłącza jednocześnie zastosowania przepisów dotyczących wiążącego wskazania doradcy restrukturyzacyjnego przez uprawnione podmioty (dłużnika za zgodą wierzycieli posiadających co najmniej 30% wierzytelności) oraz nie znajduje zastosowania w postępowaniu o zatwierdzenie układu (gdzie dłużnik samodzielnie zawiera umowę z wybranym doradcą restrukturyzacyjnym).
Wymogi dla uzyskania tytułu kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego
Wykazanie przez doradcę restrukturyzacyjnego doświadczenia niezbędnego do uzyskania „kwalifikacji” odbywa się poprzez przedłożenie dokumentów potwierdzających spełnienie warunków w postaci przeprowadzenia w terminie 7 ostatnich lat szeregu postępowań upadłościowych, restrukturyzacyjnych bądź prowadzenia/zarządzania majątkiem co najmniej średniej wielkości przedsiębiorstwa. Liczba koniecznych do przeprowadzenia postępowań została zbudowana w sposób wariantowy, przy uwzględnieniu postępowań naprawczych i postępowań upadłościowych z możliwością zawarcia układu, przy czym zawsze niezbędne jest przeprowadzenie przynajmniej jednego postępowania zakończonego zawarciem układu (nie wystarczy samo doświadczenie w postępowaniach upadłościowych o charakterze likwidacyjnym).
Negatywne przesłanki
Negatywną przesłanką przyznania tytułu kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego są okoliczności związane z jego odpowiedzialnością dyscyplinarną. Konkretnie, możliwość uzyskania „kwalifikacji” wyklucza prawomocne orzeczenie jednej lub więcej grzywien lub jednego lub więcej odwołań z pełnienia funkcji nadzorcy, zarządcy lub syndyka w okresie ostatnich 7 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie wskazanego tytułu. Ewentualnie otrzymanie dwóch lub więcej upomnień w okresie ostatnich 2 lat przed złożeniem takiego wniosku.
Cel wprowadzanych zmian
Ministerstwo Sprawiedliwości przewiduje, że wprowadzone zmiany, wraz z uregulowaniem problematyki nadzoru Ministra nad osobami posiadającymi licencje doradcy restrukturyzacyjnego, przyczyni się do stopniowego polepszania jakości usług świadczonych przez doradców oraz efektywniejszego przeprowadzania postępowań związanych z niewypłacalnością.
Mimo, że o tytuł kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego można starać się już od sierpnia br., omawiana regulacja w swojej zasadniczej części wchodzi w życie od 1 stycznia 2020 r. Jednocześnie, prawodawca przewidział przepis przejściowy, zgodnie z którym będzie można odstąpić od wyznaczenia kwalifikowanego doradcy, jeżeli liczba osób z tym tytułem nie będzie wystarczająca do obsługi wszystkich upadłości bądź restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw lub jeżeli ze względu na ich liczbę, przyznanie wszystkich takich postępowań uprawnionym doradcom będzie sprzeczne z dobrem wymiaru sprawiedliwości. O takim nadzwyczajnym stanie rzeczy zawiadamia się Ministra Sprawiedliwości (por. art. 7 u.o.l.).
Konsekwencje niepowołania kwalifikowanego doradcy w określonym postępowaniu
Warto zastanowić się także nad konsekwencjami nieuzasadnionego niepowołania kwalifikowanego doradcy w określonym postępowaniu. Konieczne będzie wówczas odpowiednie zastosowanie art. 359 § 1 k.p.c., który pozwala z urzędu zmieniać i uzupełniać postanowienia niekończące postępowania w sprawie. Jeśli przyjmiemy koncepcję, zgodnie z którą postanowienie o powołaniu nadzorcy jest niezaskarżalne (zaskarżenie dotyczy wyłącznie postanowienia w przedmiocie otwarcia postępowania), to nie ma innej drogi do reasumpcji wadliwego orzeczenia.
Dopuszczalne na kanwie wykładni systemowej jest przyjęcie, że postanowienie o powołaniu zarządcy nie kończy postępowania w sprawie. Problemem jest jednak to, że na kanwie doktryny procesowej cywilnej przepis art. 359 §1 k.p.c. nie pozwala na zmianę wadliwego orzeczenia przy niezmienionych okolicznościach sprawy. Innym, również wątpliwym rozwiązaniem, byłaby zmiana postanowienia w trybie autokorekty na skutek wniesionego środka zaskarżenia (art. 395 §2 k.p.c.). Oczywiście zażalenie na postanowienie o powołaniu nadzorcy nie przysługuje i podlega odrzuceniu, ale nie można wykluczyć, że sąd przed odrzuceniem zażalenia uchyli swoje błędne, wcześniejsze postanowienie i powoła na nowo podmiot z licencją kwalifikowanego doradcy.
Ocena nowej regulacji
Wstępnie wydaje się, że wprowadzenie dodatkowego poziomu kwalifikacji doradców restrukturyzacyjnych należy ocenić pozytywnie. Ze względu na dość niskie wymogi w zakresie doświadczenia stawiane osobom ubiegającym się o licencję doradcy (3 lata prowadzenia jakiejkolwiek, dowolnych rozmiarów działalności gospodarczej), w istocie w praktyce mogło się zdarzyć, że osoba mająca niewielkie doświadczenie w biznesie była wyznaczana na zarządcę znacznych rozmiarów przedsiębiorstwa. Zmiana przepisów pomoże zagwarantować, że doradcy prowadzący postępowania wobec największych podmiotów na rynku, będą dysponować odpowiednią praktyką i udokumentowanym doświadczeniem.
