Przesunięcie momentu badania przyczyn niewypłacalności dłużnika a turystyka upadłościowa
Wprowadzona przez nowelizację ustawy – Prawo upadłościowe liberalizacja przesłanek ogłoszenia upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest szansą dla wszystkich dłużników obawiających się oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu badania przez Sąd umyślności i rażącego niedbalstwa w zakresie przyczyn powstania niewypłacalności dłużnika. Rozbieżności w orzecznictwie dotyczące uznania danej okoliczności za podstawę do oddalenia wniosku przyczyniły się do powstania zjawiska tzw. turystyki upadłościowej. Sytuacja ta skłania do zastanowienia się, czy wejście w życie nowelizacji przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej zmieni coś w tym zakresie.
Jak upadać to w Warszawie
Biorąc pod uwagę ilość ogłaszanych upadłości konsumenckich przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie można dojść do wniosku, że jest to jeden z najbardziej wyrozumiałych sądów w Polsce. Według danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej na koniec września 2019 roku w samej stolicy ogłoszono już 559 upadłości konsumenckich, dla porównania – we Wrocławiu uwzględniono 175 wniosków o ogłoszenie upadłości, w Krakowie – 166, a w Poznaniu już jedynie 71. Na wymienioną statystykę składa się nie tylko liczba ludności w danym obszarze geograficznym, czy czynniki ekonomiczne, ale także istniejące od dawna zjawisko turystyki upadłościowej.
Mniej lub bardziej fikcyjna zmiana adresu zamieszkania dłużników z całej Polski spowodowała, że sąd warszawski stał się azylem dla niewypłacalnych podmiotów, którzy w ocenie innych sądów znacząco przyczynili się do powstania stanu w jakim się znajdują przez np. hazard, zakupoholizm lub popadnięcie w spiralę zadłużenia. Wszystko to z powodu jednej z przesłanek ogłoszenia upadłości osoby fizycznej – badania przyczyn niewypłacalności pod kątem moralności płatniczej dłużnika już na etapie składania wniosku o ogłoszenie upadłości.
Upadłość dla każdego?
Wprowadzenie zmian przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej może wywrzeć znaczący wpływ na zjawisko turystyki upadłościowej. Nowelizacja przewiduje całkowitą zmianę momentu oceny umyślności i rażącego niedbalstwa przy ogłaszaniu upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Po wejściu w życie przepisów, przyczyny niewypłacalności dłużnika będą badane dopiero na etapie ustalania planu spłaty. Z kolei następstwem przyczynienia się do swojej niewypłacalności będzie wydłużenie planu spłaty na okres od 3 do 7 lat. Uzasadnienie projektu ustawy wskazuje, iż ma to ułatwić osobom fizycznym uzyskanie statusu upadłego.
Teoria. A praktyka?
Zmiany wprowadzone nowelizacją z dnia 30 sierpnia 2019 roku przyczynią się do zmniejszenia liczby oddalanych wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w kraju. Zrezygnowanie z przesłanki badania przyczyn niewypłacalności na etapie składania wniosku z pewnością będzie miało wpływ na zwiększenie liczby ogłaszanych upadłości konsumenckich. Po zmianie przepisów sąd będzie co do zasady musiał ogłosić upadłość konsumencką dłużnika, niemniej nie wiadomo, czy zmiana ta wyeliminuje zjawisko turystyki upadłościowej. Możliwym jest, że przesunięcie momentu badania moralności dłużnika, spowoduje, że dalej będziemy mieli do czynienia z „ucieczką” przed właściwością bardziej surowych sądów, które będą bardziej rygorystyczne w ustalaniu planu spłaty dłużnika.
Jeżeli dłużnik zobaczy na przykład, że poznański sąd na etapie umorzenia zobowiązań oraz planu spłaty jest mu mniej przychylny niż sąd w Warszawie, będzie to dla niego bodziec, żeby to właśnie w tym drugim sądzie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Niemniej jednak czas pokaże, jak bardzo ta zmiana wpłynie na pracę sądów gospodarczych oraz na zjawisko turystyki upadłościowej konsumentów. W szczególności, iż dłużnicy posiadają uprawnienie do złożenia skargi kasacyjnej na postanowienia sądu drugiej instancji o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty, co może pozytywnie wpłynąć na harmonizację orzecznictwa w zakresie ustaleń dotyczących moralności płatniczej dłużnika na tym etapie postępowania.
