Zmiana kapitału zakładowego w spółkach kapitałowych w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym
Kapitał zakładowy jest kluczowym elementem konstrukcyjnym spółek kapitałowych – stanowi pierwotny majątek, na którym ma zostać oparta działalność nowo utworzonego podmiotu. Pełni on również funkcję gwarancyjną w stosunku do wierzycieli. W przypadku prowadzenia postępowania upadłościowego albo restrukturyzacyjnego wobec spółki kapitałowej wątpliwości budzi możliwość zmiany jego wysokości.
Kapitał zakładowy
Kapitał zakładowy dzieli się na udziały (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) albo na akcje (w spółce akcyjnej), przysługujące członkom spółki, których obowiązkiem jest wniesienie wkładu na jego pokrycie. Jednak kapitał zakładowy nie jest funduszem stałym – może on ulegać zmianom w toku funkcjonowania spółki. Podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego może nastąpić jedynie w sposób przewidziany w kodeksie spółek handlowych.
Decyzja o podwyższeniu, bądź obniżeniu kapitału zakładowego należy do wspólników, których uprawnienia wynikające z posiadanych udziałów lub akcji podlegają ograniczeniom w związku z prowadzonym postępowaniem upadłościowym, bądź restrukturyzacyjnym, co bezpośrednio przekłada się na możliwość decydowania o zmianie kapitału zakładowego.
Podwyższenie kapitału zakładowego
W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego można wskazać na dwa ścierające się poglądy. Zgodnie z pierwszym, podwyższenie kapitału zakładowego nie może nastąpić w fazie likwidacji spółki (a także w przypadku jej upadłości). W myśl drugiego – podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić w każdej fazie istnienia spółki. Pierwsze stanowisko uzasadniane jest sprzecznością instytucji podwyższenia kapitału zakładowego z celami postępowania likwidacyjnego, bądź upadłościowego, które zmierzają do zakończenia działalności spółki. Z kolei argumentem za poprawnością drugiego stanowiska jest możliwość wsparcia przeprowadzenia likwidacji. Przykładem może być sfinansowanie inwestycji w aktywa spółki w celu jego korzystniejszej sprzedaży. Celem może być także samo zwiększenie środków dostępnych do zaspokojenia wierzycieli spółki. Podwyższenie kapitału zakładowego może także stanowić argument na rzecz przyjęcia układu w upadłości.
W przypadku postępowań restrukturyzacyjnych powyższe wątpliwości nie występują, podwyższenie kapitału zakładowego jest zbieżne z celem tych postępowań. W odniesieniu do restrukturyzacji może ono tym bardziej mieć na celu przekonanie wierzycieli do zagłosowania za przyjęciem układu. Podwyższenie kapitału zakładowego może być przede wszystkim jednym z działań sanacyjnych.
Obniżenie kapitału zakładowego
W toku postępowania upadłościowego należy opowiedzieć się za niedopuszczalnością dokonania obniżenia kapitału zakładowego spółki. Przemawia za tym konieczność ochrony masy upadłości przed jej uszczupleniem. Obniżenia kapitału zakładowego mogłoby teoretycznie przybrać formę przeniesienia części kapitału zakładowego na inną pozycję kapitałów spółki, jednak w tym przypadku, z uwagi na specyfikę postępowania upadłościowego, niemożliwe byłoby przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego, którego przeprowadzenie jest niezbędne do obniżenia kapitału zakładowego.
Takie samo stanowisko należy zająć w przypadku postępowania sanacyjnego. Ochrona masy sanacyjnej oraz brak możliwości przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego, przekreślają możliwość dokonania obniżenia kapitału zakładowego. Podobne argumenty przemawiają za niedopuszczeniem obniżenia kapitału zakładowego w postępowaniu układowym i w przyspieszonym postępowaniu układowym.
Możliwość obniżenia kapitału zakładowego należy natomiast dopuścić w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, które ma charakter pozasądowy i konstytuuje ochrony majątku spółki. Konstrukcja tego postępowania również nie stoi na przeszkodzie przeprowadzeniu postępowania konwokacyjnego – brak jest bowiem zakazu spłaty wierzytelności objętej układem.
Wydaje się, że zarówno w postępowaniu upadłościowym, jak i postępowaniach restrukturyzacyjnych można dopuścić z kolei dokonanie obniżenia kapitału zakładowego przy jego jednoczesnym podwyższeniu. Operacja taka nie wpływa bowiem na wysokość majątku spółki.
