Nowa restrukturyzacja pozasądowa – na czas epidemii SARS-CoV-2

Rząd pracuje nad specprocedurą restrukturyzacyjną na czas epidemii. Prace są zaawansowane (jest już projekt) i jest spora szansa, że w najbliższych tygodniach przepisy trafią do Sejmu. Kierunek jest bardzo słuszny: ochrona przedsiebiorstwa w pozasądowym postępowaniu o zatwierdzenie układu. Zakaz egzekucji, potrąceń oraz wypowiadania umów na skutek obwieszczenia w MSiG. Te przepisy będą w znacznym stopniu wdrażać Dyrektywę UE ws. ram restrukturyzacji zapobiegawczej.

Ogólny opis procedury

Uproszczona restrukturyzacja będzie prowadzona w dwóch etapach. Pierwszy etap w całości odbywać się będzie poza sądem pod nadzorem doradcy restrukturyzacyjnego pełniącego funkcję nadzorcy układu. Rozpocznie się na skutek wyznaczenia tzw. dnia układowego oraz obwieszczenia o otwarciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Nadzorca układu wspólnie z przedsiębiorcą przygotują propozycje układowe i przeprowadzą głosowanie. Dopiero po uzyskaniu większości 2/3 łącznej wartości wierzytelności oraz ponad połowy głosujących rozpocznie się etap drugi i zostanie złożony do sadu wniosek o zatwierdzenie układu. Po prawomocnym zatwierdzeniu rozpocznie się faza wykonania układu.

Różnica pomiędzy obecnym postępowaniem o zatwierdzenie układu (art. 210 i n. ustawy – Prawo restrukturyzacyjne) polega na udzieleniu ochrony przed egzekucją i wypowiedzeniem kluczowych umów oraz na możliwości objęcia układem wierzycieli rzeczowych również bez ich zgody.

Postępowanie ma być bardzo krótkie. Wniosek do sądu o zatwierdzenie zawartego układu musi być złożony w terminie 4 miesięcy od dnia obwieszczenia o otwarciu.

Minimalny udział sądu

Najważniejszą propozycją jest przeniesienie ciężaru prowadzenia restrukturyzacji poza sąd. Skutki ochronne dla przedsiębiorcy będą zależały od obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a nie od wydania przez sąd orzeczenia. To spowoduje usprawnienie procedury, zmniejszenie jej kosztów oraz zwiększenie efektywności również dla wierzycieli. Sąd będzie zaangażowany dopiero na etapie zatwierdzenia układu, który wcześniej zostanie przegłosowany w trybie samodzielnego zbierania głosów.

Postępowanie będzie prowadził nadzorca układu, czyli licencjonowany doradca restrukturyzacyjny. Pod jego nadzorem dojdzie do zbierania głosów na piśmie, przy czym nadzorca będzie mógł wyznaczyć zgromadzenie wierzycieli. Jeśli tak się stanie, to będzie on przewodniczył zgromadzeniu, przeprowadzał głosowanie i stwierdzał przyjęcie układu.

Ochrona przedsiębiorstwa

Kluczowa zmiana to uznanie, iż majątek dłużnika będzie chroniony bez uprzedniego postanowienia sądu. Ochrona będzie polegała na zakazie egzekucji dotyczącym zarówno wierzytelności niezabezpieczonych, jak i zabezpieczonych rzeczowo. Wierzyciel rzeczowy będzie objęty układem bez konieczności wyrażenia zgody, jeżeli propozycja układowa będzie obejmowała pełną spłatę kwoty wynikającej z umowy wraz z odsetkami, przy czym spłata może być odroczona lub nastąpić w ratach. Oczywiście wierzyciel rzeczowy zachowuje prawo głosu.

Ponadto zakazane będzie wypowiadanie umów najmu, dzierżawy, kredytu, pożyczki, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, gwarancji, poręczeń, akredytyw, a także umów rachunku bankowego, chyba że przyczyna wypowiedzenia za istnieje po obwieszczeniu w monitorze.

Niedopuszczalna będzie także spłata przez przedsiębiorcę zobowiązań powstałych przed obwieszczeniem w MSiG. Obowiązywał będzie również zakaz potrąceń krzyżowych, to znaczy potrącenia wierzytelności powstałej przed obwieszczeniem z wierzytelnością powstałą po obwieszczeniu.

Ochrona wierzycieli

Ustawodawca przy tym dał wierzycielom instrument ochronny w postaci wniosku o uchylenie skutków ochronnych obwieszczenia. Każdy wierzyciel może złożyć do sądu taki wniosek powołując się na to, że ochrona jest krzywdząca dla ogółu wierzycieli. Obecnie możliwość pokrzywdzenia wierzycieli jest podstawową przeszkodą do otwarcia sadowego postępowania restrukturyzacyjnego. Jeżeli sąd zgodzi się z wierzycielami i uchyli skutki ochronne, to zawarcie układu nadal będzie możliwe w tym pozasądowym postępowaniu, lecz przedsiębiorca nie będzie korzystał z ochrony.

Interes wierzycieli chroniony jest również przez to, że wszelkie czynności przekraczające zwykły zarząd, takie jak zbycie i obciążenie mienia będą wymagały zgody nadzorcy układu. W praktyce najprawdopodobniej nie będzie dochodziło do takich czynności potencjalnie krzywdzących wierzycieli.

Przedsiębiorca zostanie więc na wczesnym etapie poddany przejrzystemu nadzorowi. Przy czym ewentualnym nadużyciom ma zapobiegać reguła, iż ochrona w tym uproszczonym trybie może być udzielania wyłącznie jednokrotnie.

Dobre narzędzie dla mikro i małych przedsiębiorców

Uproszczona specprocedura będzie rozwiązaniem szczególnie ciekawym dla mikro i małych przedsiębiorców. Nie jest ono skomplikowana, toczy się poza sądem i przede wszystkim będzie znacznie tańsza niż formalne postępowanie sądowe. Ustawodawca ograniczył bowiem wynagrodzenie nadzorcy układu stosując degresywną skalę uzależnioną od kwoty przeznaczonej dla wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu (15% do kwoty 100.000 zł, 3% od kwot pomiędzy 100.000 zł a 500.000 zł i 1% powyżej 500.000 zł). Ponadto wynagrodzenie to w większości będzie stanowiło premię za sukces , gdzie sukcesem będzie zatwierdzony układ. W razie braku układu wynagrodzenie nie będzie mogło przekroczyć dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za trzeci kwartał roku poprzedniego, czyli obecnie około 10.300 zł.

Wdrożenie Dyrektywy UE ws. ram restrukturyzacji zapobiegawczej

Do dnia 20 czerwca 2021 r. Polska ma obowiązek wdrożyć do systemu przepisy Dyrektywy UE 2019/1023 ws. ram restrukturyzacji zapobiegawczej. Proponowana uproszczona specprocedura w duże mierze implementuje istotne elementy Dyrektywy. Po sprawdzeniu tych narzędzi w ogniu można by przenieść je do ustawy – Prawo restrukturyzacyjne jako pakiet usprawniający postepowanie o zatwierdzenie układu.