Na co zwrócić uwagę składając wniosek o pomoc publiczną na restrukturyzację?

Ustawa z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (Dz.U. 2020 poz. 1298; dalej: „Ustawa”) przyjęta w ramach rządowego programu Polityka Nowej Szansy ustanawia instrumenty wsparcia finansowego dla przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Podmiot ubiegający się o pomoc nie musi być objęty sądowym postępowaniem restrukturyzacyjnym, jednakże musi spełnić szereg innych kryteriów ustawowych. W niniejszym artykule zostaną omówione podstawowe kryteria warunkujące otrzymanie pomocy, przewidziane w ustawie formy wsparcia oraz praktyczne aspekty, na które należy zwrócić uwagę przygotowując wniosek o przyznanie pomocy.

Formy pomocy

Ustawa przewiduje trzy formy pomocy: pomoc na ratowanie, tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne oraz pomoc na restrukturyzację. Różne formy wsparcia przewidziane są dla przedsiębiorców na różnych stadiach zaawansowania działań naprawczych – od krótkoterminowego wsparcia na opracowanie planu ratunkowego, po dalej idące środki dla przedsiębiorców na późniejszym etapie restrukturyzacji. Wszystkie trzy rodzaje pomocy zostały szczegółowo scharakteryzowanej tutaj.

Warunki uzyskania pomocy

Ustawa przewiduje szereg kryteriów, które przedsiębiorca musi spełnić, aby kwalifikować się do uzyskania pomocy.

Przede wszystkim, o pomoc mogą ubiegać się przedsiębiorcy w trudnej sytuacji ekonomicznej, a więc przedsiębiorcy spełniający warunki przewidziane w art. 141 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego. Pomoc publiczna będzie dostępna dla przedsiębiorcy, jeżeli:

• podjął działalność gospodarczą w danym sektorze w okresie co najmniej 3 lat przed dniem złożenia wniosku;
• nie prowadzi działalności w sektorach hutnictwa żelaza i stali, górnictwa węgla lub w sektorze finansowym ani na rynku, na którym występuje lub może występować długookresowa strukturalna nadprodukcja.

Dodatkowo przedsiębiorca, który spełnia powyższe warunki, ale działa w grupie kapitałowej może liczyć na pomoc tylko jeżeli wykaże, że jego trudna sytuacja ekonomiczna:

• ma charakter wewnętrzny i nie jest wynikiem nieuzasadnionego podziału kosztów w ramach grupy kapitałowej;
• jest zbyt poważna, aby mogła zostać rozwiązana przez przedsiębiorcę lub przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej.

Ponadto, aby przedsiębiorca mógł zostać uznany za przedsiębiorcę w trudnej sytuacji ekonomicznej musi spełnić określone kryteria w odniesieniu do swojej sytuacji finansowej. Musi więc zostać uznany za przedsiębiorcę niewypłacalnego w rozumieniu Prawa Upadłościowego. Ustawa nie formułuje dalszych, szczegółowych warunków odnośnie wyników finansowych przedsiębiorców. W odniesieniu zaś do przedsiębiorców, którzy nie są niewypłacalni, a jedynie zagrożeni niewypłacalnością ustawa przewiduje dodatkowe kryteria kwalifikujące do uznania ich za podmiot zagrożony niewypłacalnością. Kryteria te są zróżnicowane w zależności od tego, czy przedsiębiorca posiada status mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy (MŚP).

Przedsiębiorca uznany za MŚP znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, jeżeli utracił więcej niż połowę kapitału. W szczególności, jeżeli: suma zysku (strat) z lat ubiegłych, zysku (straty) netto w danym roku obrotowym, kapitału zapasowego, kapitału z aktualizacji wyceny i pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych jest ujemna i jej wartość bezwzględna jest większa niż 50% kapitału (funduszu) podstawowego. W stosunku do pozostałych przedsiębiorców pomoc będzie dostępna, jeżeli w ciągu 2 ostatnich lat stosunek długów do kapitału własnego był większy niż 7,5 lub zysku operacyjnego powiększonego o amortyzację do odsetek był niższy niż 1.

Wyjątkowo pomoc na ratowanie oraz tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne mogą być przyznawane przedsiębiorcy będącemu MŚP, który nie znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, ale który z powodu zaistnienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności ma pilne potrzeby związane z płynnością. Z tego wyjątku mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy nie spełniają kryteriów dotyczących wyników finansowych. Ten wyjątek może więc okazać podstawą do ubiegania się o pomoc dla przedsiębiorców borykających się z przejściowymi problemami w związku z gospodarczymi skutkami pandemii COVID-19.

Ustalenie statusu MŚP

Jednym z koniecznych kroków, jakie wnioskodawca musi podjąć przed złożeniem wniosku, jest ustalenie, czy posiada status mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy (MŚP).

Do określenia statusu MŚP brane są pod uwagę 3 kryteria:

• wielkość zatrudnienia w przeliczeniu na pełny etat,
• suma bilansowa,
• wartość przychodów netto.

	Mikroprzedsiębiorca	Mały Przedsiębiorca	Średni Przedsiębiorca
Zatrudnienie	< 10	< 50	< 250
Suma bilansowa	≤ 2 mln EUR	≤ 10 mln EUR	≤ 43 mln EUR
Obrót netto	≤ 2 mln EUR	≤ 10 mln EUR	≤ 50 mln EUR

Dwa ostatnie kryteria są traktowane alternatywnie. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca nie przekroczy progu w odniesieniu do jego z nich to i tak spełnia wymagania definicyjne i zachowuje status MŚP.

Przy ustalaniu liczby osób zatrudnionych należy uwzględnić pracowników, w rozumieniu Kodeksu Pracy, a więc z pominięciem osób pracujących na umowach cywilnoprawnych. Przy ustalaniu stanu zatrudnienia należy dokonać przeliczenia na tzw. Roczne Jednostki Pracy, które odpowiadają liczbie pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w obrębie danego przedsiębiorstwa w ciągu całego uwzględnianego roku referencyjnego. Osoby pracujące na ułamek etatu lub tylko przez część roku wskazuje się w wartości ułamkowej.

Do określania danych finansowych wykorzystuje się dane księgowe, na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych za dany okres, a więc obecnie dane za 2019 rok. Przeliczenia na EUR należy dokonać po kursie średnim ogłoszonym przez NBP w ostatnim dniu roku obrotowego.

Sytuacja jest prosta dla przedsiębiorstw niezależnych, czyi przedsiębiorstw samodzielnych. Natomiast w przypadku przedsiębiorstwa działającego w grupie, ustalenie statusu MŚP może stać się bardziej skomplikowane. Przepisy wprowadzają obowiązek dokonywania konsolidacji danych uwzględnianych na potrzeby ustalania statusu MŚP dla całej grupy kapitałowej, tj. przedsiębiorstw powiązanych oraz tzw. przedsiębiorstw partnerskich.

Za przedsiębiorstwa powiązane uznaje się te, które mają większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie lub są uprawnione do kontrolowania go na innej podstawie (np. umowy). Co do zasady, przedsiębiorstwa mogą być uznane za powiązane również pośrednio, wtedy kiedy za pośrednictwem co najmniej jednego przedsiębiorstwa, osoby fizycznej lub grupy osób fizycznych działających wspólnie. W tym przypadku należy dokonać pełnej konsolidacji danych branych pod uwagę dla ustalenia statusu MŚP.

Przedsiębiorstwa partnerskie to przedsiębiorstwa, które posiadają co najmniej 25 % przedsiębiorstwa działającego na rynku niższego szczebla lub praw głosu w takim przedsiębiorstwie. Od zasady tej przepisy przewidują wyjątki. Oczywiście przedsiębiorstwa partnerskie nie mogą posiadać więcej niż 50% głosów, gdyż wtedy stałyby się przedsiębiorstwami powiązanymi. W przypadku przedsiębiorstw partnerskich, konsolidacji należy dokonać proporcjonalnie do posiadanego przez nie udziału.

W przypadku przedsiębiorców działających w grupie ustalenie statusu MŚP może okazać się skomplikowanym i długotrwałym przedsięwzięciem.

Uprzednio otrzymane formy pomocy

Wniosek o przyznanie pomocy powinien zawierać informacje o pomocy publicznej otrzymanej przez wnioskodawcę w okresie ostatnich 10 lat. Przedsiębiorcy chcący uzyskać pomoc na restrukturyzację powinni więc dokładnie prześledzić formy pomocy publicznej otrzymane w przeszłości. Ze względu na tak długi okres, za jaki przedsiębiorca musi przedstawić informacje o poprzednio otrzymanej pomocy, nawet przedsiębiorcy prowadzący skrupulatną dokumentację swojej działalności mogą mieć problem ze spełnieniem tego wymogu.

Przedsiębiorcy nie dysponujący pełną informacją o otrzymanej w tym okresie pomocy mogą ją uzupełnić korzystając z rejestru udzielonej pomocy publicznej prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Rejestr zwiera większość potrzebnych do wypełnienia wniosku informacji.

Należy jednak zachować ostrożność opierając się na uzyskanych z rejestru informacjach. Mimo, iż podmioty publiczne udzielające pomocy publicznej mają obowiązek wprowadzać do niego aktualne dane, z praktyki wynika, że nie wszystkie formy pomocy są ujawniane w rejestrze. Z tego powodu wnioskodawca wiedząc o otrzymanej w przeszłości pomocy publicznej, która z jakiegoś powodu nie jest ujęta w rejestrze, powinien uzupełnić dane we wniosku we własnym zakresie.

Osiągnięcie ustawowych celów ekonomiczno-społecznych

Zgodnie z ustawą, pomoc może być udzielana, jeżeli zapobiega i prowadzi do ograniczenia trudności społecznych lub przezwyciężenia niedoskonałości rynku, w przypadku gdy bez jej udzielenia cel ten nie zostałby osiągnięty lub zostałby osiągnięty w mniejszym zakresie.

Przepisy wiążą więc z przyznaniem pomocy konieczność osiągnięcia pewnych ogólnospołecznych, pożądanych skutków, które można określić jako pozytywne efekty zewnętrzne działalności przedsiębiorcy. Istnienie tego wymogu wskazuje też na warunkowy charakter pomocy. Zgodnie z unijnymi regułami pomocy publicznej, pomoc musi stwarzać tzw. efekt zachęty.