Bywa, że z uwagi na niejednoznacznie przewidywania sposobu, w jaki sąd zinterpretuje podane mu w pozwie okoliczności faktyczne albo różne możliwości subsumpcji, nawet dla profesjonalnego pełnomocnika korzystniej będzie zrezygnować z podania podstawy prawnej i liczyć, że sąd nie wykorzysta nowej kompetencji do zobowiązania do wskazania podstaw prawnych. W każdym jednak przypadki należy przedstawić taki zestaw okoliczności faktycznych, który pozwoli na dokonanie jego subsumpcji pod wszystkie elementy norm prawnych, jakie naszym zdaniem mogę być zastosowane.
W przeddzień nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego Sąd Najwyższy wypowiedział się w kwestii, które częściowo już znalazła swoje nowe uregulowanie. Aktualnie bowiem zgonie z art. 2053 § 4 k. p. c. stronę zastępowaną przez profesjonalnego pełnomocnika przewodniczący może zobowiązać do wskazania w piśmie przygotowawczym także podstaw prawnych jej żądań i wniosków, w miarę potrzeby ograniczając zakres tego wskazania. Obowiązujący stan prawny stawie więc odpowiedź na pytanie o zakres związania sądu podaną przez stronę podstawą prawną w nowym świetle, co z pewnością będzie jeszcze kanwą licznych orzeczeń wobec niesprecyzowania skutków wskazania podstawy prawnej przez stronę.
Dotychczas – przynajmniej wyraźnie – przewodniczący nie miał przyznanej kompetencji do zobowiązywania stron do wskazania podstaw prawnych. Sąd Najwyższy przyjmował, że przyjęcie przez sąd innej kwalifikacji prawnej dochodzonego roszczenia niż podana w pozwie nie narusza art. 321 § 1 k. p. c., chyba, że przyjęcie innej podstawy prawnej wymaga także zmiany oceny okoliczności faktycznych. Używając formuły Sądu Najwyższego z jednego z orzeczeń:
Wprawdzie wskazana przez stronę podstawa prawna powództwa nie wiąże sądu, to jednak taka zmiana podstawy prawnej, która wymaga także zupełnie innego rozumienia okoliczności faktycznych stanowiących podstawę powództwa narusza art. 321 k. p. c.
Albo krótko:
Dopuszczalna jest zmiana podstawy prawnej roszczenia, gdy zachowana jest podstawa faktyczna żądania.
Praktycznie sądy powszechne niejednokrotnie wskazują, że co prawda wskazanie podstawy prawnej nie jest dla sądu wiążące i nawet wskazanie niewłaściwej podstawy prawnej przez zawodowego pełnomocnika nie może szkodzić jego mocodawcy, to wskazanie przepisów prawa materialnego nie pozostaje jednak bez wpływu na przebieg procesu i wyniku sprawy, albowiem określa także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu.
W przedmiotowej sprawie powód domagał się zapłaty kary umownej w wysokości podwójnego czynszu za korzystanie z rzeczy najętej po wygaśnięciu stosunku najmu. Sąd Najwyższy, uznawszy, że po wygaśnięciu umowy wszystkie jej postanowienia przestają obowiązywać zasądził kwotą na podstawie przepisów o wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z rzeczy. Sąd stwierdził nadto, że dopiero gdyby powód wyraźnie wyłączył którąś z podstaw faktycznych (a nie prawnych) roszczenia, wówczas sąd nie mógłby z niej skorzystać wbrew jego woli.
Konkluzja: kwalifikacja materialnoprawna okoliczności faktycznych przytoczonych dla uzasadnienia zgłoszonego w pozwie żądania należy do sądu, niezależnie od wskazanej przez stronę podstawy prawnej, która wyznacza kierunek postępowania dowodowego, a także zestaw okoliczności faktycznych, mających stanowić podstawę wyrokowania. Jeżeli dobrana przez sąd inna podstawa prawna daje się zastosować w zestawie okoliczności faktycznych naprowadzonych przez powoda, sąd może tę podstawę zastosować bez narażania się na naruszenie zakazu wyrokowania ponad żądanie.
______________________________
Zainteresował Cię ten temat? Może zainteresuje cię również nasz blog w całości poświecony skardze pauliańskiej? Sprawdź.
