Wyrządzenie przez pracodawcę szkody w wyniku bezprawnego wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy uprawnia pracownika do żądania jej naprawienia. Podstawowym trybem dochodzenia tego typu roszczeń jest procedura przewidziana w Kodeksie pracy (art. 45 i 56 k.p.), która wymaga od pracownika złożenia odwołania od dokonanego wypowiedzenia/rozwiązania umowy o pracę w zakreślonym ustawowo terminie.
W przypadku, gdy zryczałtowana kwota odszkodowania przyznawana pracownikowi na podstawie wyżej wskazanych przepisów kodeksu pracy nie wyczerpuje jego roszczeń (nie pokrywa całości szkody) może on żądać świadczeń uzupełniających na podstawie przepisów kodeksu cywilnego (na mocy art. 415 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Czy pracownik może jednak dochodzić odszkodowania na podstawie kodeksu cywilnego bez wcześniejszego wszczęcia procedury odwoławczej przewidzianej w kodeksie pracy?
Zależność pomiędzy zaskarżeniem wypowiedzenia/rozwiązania umowy o pracę a dopuszczalnością dochodzeniem roszczeń na podstawie kodeksu cywilnego:
Wykazanie bezprawności zachowania pracodawcy (tj. niezgodności z prawem dokonanego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę) jest jednym z podstawowych warunków, od których uzależniona jest możliwość zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania uzupełniającego dochodzonego na podstawie kodeksu cywilnego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego zakwestionowanie legalności wypowiedzenia umowy o pracę (lub rozwiązania stosunku bez wypowiedzenia) może natomiast nastąpić tylko w trybie wskazanym w kodeksie pracy. Jeżeli pracownik nie zdecyduje się na wytoczenie powództwa o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie na zadach uregulowanych przepisami prawa pracy, to dokonane wypowiedzenie/rozwiązanie należy traktować jako zasadne i zgodne z prawem. Wyżej wskazane rozważania prowadzą do wniosku, iż warunkiem dochodzenia przez pracownika roszczeń odszkodowawczych na podstawie kodeksu cywilnego (za szkodę wyrządzoną wadliwym rozwiązaniem stosunku pracy) jest uprzednie skuteczne zakwestionowanie dokonanego wypowiedzenia/rozwiązania w trybie przewidzianym w kodeksie pracy. Bezprawność wypowiedzenia/rozwiązania stosunku pracy nie będzie mogła zostać wykazana w cywilnoprawnym postępowaniu o odszkodowanie.
Powyższą interpretację potwierdza m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r. (II PK 164/08), gdzie wskazano, iż „Niezgodność z prawem (bezprawność) rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę pracownik może wykazać wyłącznie przez powództwo przewidziane w Kodeksie pracy (o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie), wniesione z zachowaniem odpowiedniego terminu (art. 264 KP). Bez wytoczenia takiego powództwa pracownik w żadnym innym postępowaniu nie może powoływać się na bezprawność rozwiązania umowy o pracę jako na przesłankę roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w Kodeksie cywilnym”.
Od daty wyroku sądu pracy stwierdzającego bezprawność dokonanego wypowiedzenia liczy się także okres przedawnienia roszczeń uzupełniających dochodzonych w postępowaniu cywilnym (vide wyrok SN z dnia 23 listopada 2011 r. II PK 60/11 oraz uzasadnienie wyroku SN z dnia 23 maja 2012 r. I PK 193/11).
Podsumowanie:
Pracownik, który zamierza dochodzić od pracodawcy odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną wadliwym wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy zobowiązany jest do uprzedniego wytoczenia przeciwko pracodawcy powództwa przewidzianego w kodeksie pracy, tj. powództwa o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Tylko bowiem w takim trybie może on wykazać bezprawność dokonanego rozwiązania umowy o pracę, która jest przesłanką uzupełniającej odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy dochodzonej na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.
