8 stycznia 2020 r. Komisja Europejska (KE) opublikowała raport na temat ochrony i wdrażania praw dot. własności intelektualnej w państwach trzecich.
Wdrożenie odpowiedniej ochrony dla własności intelektualnej jest kluczowe dla promowania inwestycji oraz ochrony przedsiębiorców. Raport KE opisuje stan praw własności intelektualnej w państwach trzecich, koncentrując się na krajach, które nie posiadają odpowiednich rozwiązań albo z innych przyczyn pozostają problemowe dla państw Unii Europejskiej (UE), mając na względzie zdiagnozowane utrudnienia w handlu i funkcjonowaniu europejskich przedsiębiorców na rynku. Kompleksowa ochrona praw własności intelektualnej jest kluczowa dla UE w celu zapewnienia wzrostu gospodarczego, promowania innowacyjności i utrzymywania globalnej konkurencyjności. Praca w branżach intensywnie korzystających z praw IP stanowi zgodnie z raportem ok. 45% unijnego PKB. Wskazane branże wygenerowały 80% importu oraz 82% eksportów unijnego w okresie 2014-2016. Ważną kwestią pozostaje utrzymanie odpowiedniej ochrony praw IP zarówno w świecie realnym jak i w Internecie.
Omawiane państwa zostały podzielone na trzy kategorie w zależności od tego jak priorytetowe jest wdrożenie lepszej ochrony dla IP w danym państwie z perspektywy UE. Pierwszym priorytetem są Chiny, w drugiej kategorii są Indie, Indonezja, Rosja, Turcja oraz Ukraina. Dalej znajdują się Argentyna, Brazylia, Ekwador, Malezja, Nigeria, Arabia Saudyjska i Tajlandia.
Chiny są kluczowe dla UE, ponieważ problemy w tym kraju dotykają UE najbardziej oraz problemy te uznane są za długotrwałe. Chiny są największym źródłem podróbek oraz fałszerstw importowanych do UE.
W raporcie podkreślono, że w wielu państwach nie ma dostatecznej ochrony dla tajemnic branżowych oraz bardzo powszechna jest kradzież IP. Istnieje też ogromny problem podrabiania rzeczy oraz piractwa. W wielu państwach dostrzeżono też problemy z egzekwowaniem praw własności intelektualnej oraz zwrócono uwagę na negatywna ocenę służby celnej.
Działania UE w celu zapewnienia ochrony IP
W celu zapewnienia odpowiedniej ochrony IP, Unia Europejska prowadzi zróżnicowaną działalność o różnym zasięgu. Z wieloma państwami UE negocjuje umowy handlowe, w których istotną rolę odgrywają postanowienia dotyczące ochrony IP, aby zapewnić porównywalny poziom ochrony do standardu wypracowanego w Unii Europejskiej. Prowadzone są też IP Dialogues oraz grupy robocze mające na celu znalezienie porozumienia na temat ochrony IP. Ponadto prowadzone są liczne programy wsparcia technicznego. Oprócz własnych akcji, UE aktywnie wspiera działania podejmowane przez WTO, OECD, ASEAN.
Pierwsza Kategoria państw
Chiny
W Chinach w ostatnim czasie wprowadzono wiele zmian w zakresie IP. Powstała organizacja, która kompleksowo zajmuje się patentami, wzorami, znakami towarowymi itp. Organizacja raportuje swoje działania do organów administracyjnych, co wpływa na zwiększenie kontroli nad prawami własności intelektualnej, chociaż znajdujemy się na zbyt wczesnym etapie, by oceniać skuteczność tej zmiany. Wprowadzono również 3 wyspecjalizowane sądy zajmujące się prawami własności intelektualnej (w Szanghaju, Pekinie oraz Guangzhou), powstał też sąd do IP w Chińskim Sądzie Najwyższym. Ponadto wprowadzono wiele zmian prawnych, które pozwalają liczyć na dotychczasowej sytuacji. Niestety pomimo zmian i ulepszeń, część prawnych problemów pozostaje wciąż nierozwiązanych – w tym nadal dostrzec można, jak wskazuje raport KE, poważne luki prawne w dziedzinie ochrony znaków towarowych. Procesy administracyjne nie zapewniają dostatecznej ochrony tajemnicom branżowym. Jest też martwiąca tendencja w Chinach to przejmowania zagranicznych technologii i sprzedawania ich jako wzory chińskie. Nadal nie wprowadzono odpowiednich kroków by zwalczyć skalę problemu podróbek. Formułowane są również zarzuty związane z dyskryminowaniem zagranicznych produktów oraz producentów oraz ich praw. Wiele z tych problemów jest spowodowanych różnicami pomiędzy Chińskimi prowincjami i ich różnymi stopniami rozwoju pomiędzy nimi. UE od 14 lat prowadzi dialog z Chinami na temat praw własności intelektualnej, a EUIPO realizuje program „IP Key China”, który ma na celu zwiększyć współpracę w kluczowych obszarach oraz pozwala na wymianę pomysłów.
Druga Kategoria Państw
Indie
Indie podpisały Trakty WIPO. Ponadto wprowadzono na terenie państwa nowe zasady, mające na celu przeciwdziałanie podrabianiu utworów oraz piractwu, podjęto działania mające na celu poprawę ochrony patentowej. Pomimo wielu pozytywnych zmian, wciąż pozostają kwestie, które należy dopracować. Największym problemem pozostaje fakt, iż zdobycie ochrony patentowej jest znacznie utrudnione, a system rejestrowania znaków towarowych nie jest wystarczająco efektywny, potrzebne są też dalsze zmiany w prawie autorskim. Istotnym problemem pozostaje egzekwowanie praw własności intelektualnej jako, że istniejące organy nie mają kompetencji do przeciwdziałania naruszeniom. Problematyczne pozostaje słabe wyposażenie oraz wyszkolenie służby celnej oraz całego systemu celnego. W ramach pomocy Indiom UE prowadzi dialog na temat IP. KE planuje również wprowadzenia tzw. helpdesk dla małych i średnich firm w Indiach by wspierać kwestie związane z IP.
Indonezja
Od ostatniego raportu KE nie było w państwie istotnych zmian dla IP. Uruchomiono tzw. czarną listę stron internetowych praktykujących piractwo. Wprowadzono też regulacje dotyczące znaków towarowych. Niestety nadal bardzo trudno zdobyć patent jak i zarejestrować znak towarowy. Nie ma też dostatecznej ochrony dla wyników badań oraz danych naukowych. Ponadto istnieją problemy z egzekwowaniem praw IP (podobnie jak w przypadku Chin, w Indiach również dostrzec można problem niskiej efektywności służby celnej). UE aktualnie negocjuje umowę wolnego handlu, kraj objęty jest też programem IP dla Azji Południowo-Wschodniej oraz programami IP z ASEAN.
Rosja
Od ostatniego raportu nie odnotowano wielu zmian w ochronie IP w Rosji. Wprowadzono zmiany prawne usprawniające ochronę patentów oraz związane z funkcjonowaniem stron WWW. W treści raportu zwrócono jednak uwagę na trudności związane z ochroną patentową oraz znakową. Ponadto dostrzeżono liczne przypadki kradzieży w dziedzinie IP oraz nadużyć tajemnic branżowych, brak też dostatecznej ochrony dla wyników badań naukowych. Działania UE koncentrują się na organizowaniu warsztatów o piractwie (przeprowadzone były one m.in. w trakcie Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w 2018r.).
Turcja
Zmiany prawne wprowadzone od ostatniego raportu poprawiły poziom ochrony znaków towarowych. Rozwinięto też system rejestracji patentów, chociaż wymogi są nadal niejasne. Pojawił się również projekt wprowadzenia zmian budzących wątpliwości w prawie autorskim. Natomiast tak jak w wielu z omawianych państwach, zaobserwowano problem z ochroną wyników badań oraz danych naukowych. Istnieją również problemy z egzekwowaniem praw, a policja jest bezsilna w kwestiach naruszeń prawa autorskiego. Organy zajmujące się tym obszarem są często niekompetentne. UE prowadzi coroczne spotkania grup roboczych w Turcji, by dyskutować o możliwych ulepszeniach w systemie praw autorskich.
Ukraina
Na Ukrainie największym problemem pozostaje niepewność prawna w dziedzinie IP. Dodatkowo w ostatnim czasie przedstawiono projekt zmian w dziedzinie patentów, który należy ocenić niekorzystnie. Są też ewidentne braki w prawie regulującym znaki towarowe oraz prawa autorskie, wątpliwości budzi również ochrona danych. Nadto potrzebne są zmiany w egzekwowaniu praw własności, jako że Ukraina jest jednym z 4 państw tranzytowych dla podrobionych towarów, które trafiają na rynek wewnętrzny. Niezbędna jest m.in. poprawa jakości służby celnej i w tym celu UE działa z Ukrainą w ramach umowy stowarzyszeniowej. W ramach niniejszej umowy Ukraina musi wprowadzić zmiany w obszarze IP aby dorównać poziomowi unijnemu. Prowadzony jest również dialog oraz program wsparcia technicznego.
Trzecia Kategoria Państw
Argentyna
W Argentynie od ostatniego raportu KE ulepszono współpracę pomiędzy organami zarządzającymi prawami autorskimi. Zwiększono też starania by ulepszyć egzekwowanie praw. Pomimo wprowadzonych zmian, poziom ochrony praw własności intelektualne jest wciąż oceniany jako zbyt niski, obserwowane są znaczne ograniczenia w rejestracji oraz ochronie patentów, niezbędne są ulepszenia w dziedzinie praw autorskich. Zaobserwować można również braki w egzekwowaniu praw oraz kontrolowaniu piractwa. Działania UE są prowadzone ze współpracą z MERCOSUR-em oraz programem IP w Ameryce Łacińskiej. Uruchomiono też helpdesk dla małych oraz średnich firm.
Brazylia
Ulepszono proces rejestracji patentów oraz znaków towarowych, ustanowiono też nowe organy zajmujące się piractwem. Są jednak nadal istotne problemy w systemie IP np. odwołano się do czasu, który trzeba poświęcić na uzyskanie patentu (ok. 10 lat). Nie wprowadzono też żadnych zmian w problematycznym systemie praw autorskich. Ponadto koniecznie jest wprowadzenie zmian w egzekucji IP. Brazylia również nadal nie zaratyfikowała traktatów WIPO. Kraj objęty jest programami UE i MERCOSUR-u, oraz IP Key w Ameryce Łacińskiej. Uruchomiono również helpdesk dla małych oraz średnich przedsiębiorstw.
Ekwador
W tym kraju potrzebne są zmiany w ochronie patentów oraz praw autorskich. Częstym problemem jest również wykorzystywanie utworów muzycznych bez zgody autorów. Pozostaje potrzeba na większe starania by egzekwować prawa własności intelektualnej oraz usprawnić działania służby celnej.
Ekwador dołączył do umowy handlowej pomiędzy UE a Peru, jest też objęty programami IP w Ameryce Łacińskiej. Ponadto uruchomiono helpdesk dla małych oraz średnich przedsiębiorstw.
Malezja
W Malezji najistotniejsze jest usprawnienie systemu regulacji danych osobowych oraz egzekwowanie praw własności intelektualnej. Nadal bardzo częste jest podrabianie towarów, nie były podejmowane próby pozbycia się tego rodzaju produktów z rynków zarówno internetowych jak i rzeczywistych. UE zawarło z Malezją porozumienie o partnerstwie oraz współpracy. Malezja jest również objęta programem IP UE dla Azji Południowo-Wschodniej oraz programami ASEAN. Uruchomiono też helpdesk.
Nigeria
Tak jak w wielu omawianych powyżej krajach, problemy w Nigerii dotyczą braków w istniejącym systemie ochrony prawa autorskiego oraz w egzekwowaniu IP. Ponadto dostrzegalny jest znaczny problem związany z piractwem internetowym, nadto brak efektywnego odpowiednika służby celnej.
Arabia Saudyjska
W tym kraju nie ma odpowiedniej ochrony dla wyników badań oraz danych naukowych. Są też ewidentne braki w egzekwowaniu praw własności intelektualnej, nie ma jasnych procedur co do postępowań karnych w obszarze IP oraz odpowiednich struktur do kontroli celnej.
UE wystosowało stanowisko, zwracając uwagę na konieczność pilnowania kwestii piractwa oraz nadużywania praw unijnych autorów programów telewizyjnych. Uruchomiono też program współpracy.
Tajlandia
Głównym problemem w Tajlandii jest długi czas oczekiwania na zakończenie procedury uzyskiwania patentu. Są też problemy z regulacją praw autorskich oraz z egzekwowaniem praw własności intelektualnej, zwłaszcza przy uwzględnieniu ilości występujących w Tajlandii podróbek. Koniecznie jest też wzmocnienie kontroli na granicach państwa. W ramach pomocy Tajlandii, UE prowadzi dialog, kraj jest też objęty programem dla Azji Południowo- Wschodniej oraz programami ASEAN.
Monitorowanie wprowadzonych umów o wolnym handlu
UE monitoruje również stan IP w państwach, z którymi zawarło umowy o wolnym handlu w celu sprawdzenia czy ustalone warunki są wprowadzone oraz czy warunki umowy są zachowywane.
Kanada
Pomimo umowy i wielu zmian w prawie tego Państwa nadal dostrzegalne są pewne problemy. Prawo autorskie ma wiele wyjątków, istniejący system radzenia sobie z naruszeniami praw autorskich w internecie jest niekompletny. Raport zawiera rekomendacje dotyczące zwiększenia możliwości służb celnych. Działania UE w Kanadzie prowadzone są w ramach porozumienia CETA oraz programu wymiany informacji.
Meksyk
Problematyczne pozostaje egzekwowanie praw własności intelektualnej. Postępowania sądowe i administracyjne są bardzo skomplikowane i długie mimo istnienia wyspecjalizowanego sądu. Opłata cła wzbudza liczne wątpliwości. W postępowaniach karnych bardzo często zdarzają się problemy w zakresie postępowania dowodowego. UE działa z Meksykiem w ramach porozumienia partnerskiego oraz w ramach programów dla Ameryki Łacińskiej. Utworzono też helpdeski.
Południowa Korea
W tym kraju nadal istnieją problemy z uzyskiwaniem patentów. W kwestii praw autorskich nie ma regulacji dotyczących wynagrodzeń związanych z występami o publicznym charakterze. Kary za naruszenia praw intelektualnych są często za niskie. UE współpracuje z państwem w ramach umowy o wolnym handlu oraz prowadzi dialog.
Wietnam
Największym problemem w Wietnamie jest częstotliwość występowania piractwa oraz podrobionych obiektów. Konieczne byłoby też ratyfikowanie traktatów WIPO. UE działa w Wietnamie w ramach umowy o wolnym handlu, projektu MUTRAP, programu dla Azji Południowo-Wschodniej oraz współpracuje z ASEAN.
Powyższe streszczenie obejmuje wyłącznie część problematyki poruszonej w raporcie.
Dostęp do pełnego raportu można uzyskać za pośrednictwem strony internetowej: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/january/tradoc_158561.pdf
