Wiele osób zadaje sobie pytanie jak reagować w razie zaistnienia kryzysu wizerunkowego osoby… która zmarła. Czy to w ogóle jest możliwe, a jeśli tak – jakie warunki należy spełnić?
Katalog dóbr osobistych, który wymienia art. 23 Kodeksu cywilnego (KC) pozostaje otwarty. Przepis wskazuje wśród dóbr podlegających ochronie: zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską. Piśmiennictwo i orzecznictwo katalog ten jednak w sposób szeroki rozbudowuje.
Wśród dodatkowych dóbr osobistych, które podlegają ochronie wyróżnia się m.in. kult pamięci o zmarłym. Wskazuje się, że można o nim mówić w sytuacji, gdy dochodzi do okazywania braku szacunku zmarłemu np. poprzez jego obrażanie.
W sytuacji, gdy dochodzi do naruszenia kultu pamięci o zmarłym, działania może podejmować ta osoba, którą łączyły/łączą szczególne więzi z osobą zmarłą (zazwyczaj będą to więzi rodzinne, choć nie wyklucza się również innych). Osoba podejmująca działania wskazuje w takich sytuacjach, że dochodzi do naruszenia jej dóbr osobistych w postaci kultu pamięci o zmarłym. Uznaje się, więc je za dobro osobiste osoby żyjącej, choć ma służyć do obrony reputacji i honoru osoby zmarłej.
Zgodnie z art. 24 KC ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, a w razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia skutków takiego naruszenia, chyba że nie jest ono bezprawne (bezprawność np. wyłącza prawdziwość publikowanych informacji). Na zasadach przewidzianych w kodeksie można również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Do zastosowania powyższego przepisu konieczne jest wykazanie przez Wnioskodawcę (i) istnienie dobra osobistego oraz (ii) zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.
W zakresie spełnienia przesłanki (i) istotne pozostaje, by ukazać szczególną więź łączącą osobę zmarłą z osobą żyjącą, która będzie dochodzić ochrony. Warto zwrócić uwagę na bliskość relacji oraz zadbać o jej udokumentowanie (przez załączenie zdjęć, wpisów w mediach społecznościowych, okazanie testamentu itp.). Nierzadko dbamy również o odpowiednie wnioski dowodowe osobowe (czyli wnioski o przesłuchanie osób, które będą w stanie potwierdzić, że kult pamięci o zmarłym jako dobro osobiste rzeczywiście istnieje).
By spełnić przesłankę (ii), należy ukazać, że wypowiedzi rozpowszechniane o zmarłym naruszają kult pamięci. W praktyce najczęściej wiąże się ona z przedstawieniem nieprawdziwych informacji oraz formułowaniem niesprawdzonych, wyolbrzymionych w warstwie słownej i nierzetelnych opinii, które godzą w dobre imię osoby zmarłej.
Warto pamiętać, że podmiot, którego dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, ma prawo wystąpić z roszczeniem ale także z wnioskiem o zabezpieczenie takiego roszczenia poprzez ustalenie relacji pomiędzy Wnioskodawcą a Obowiązanym na czas trwania procesu (aktualnie musimy liczyć się z okresem co najmniej 2-3 letnim trwania takiego postępowania). Dzięki sformułowaniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia możemy uzyskać efekt pozwalający na to, by nie powiększać szkody wyrządzanej w związku z naruszeniami dobra osobistego.
Zdjęcie goszka z Pixabay
