W sytuacji niewykonania lub niewłaściwego wykonanie zobowiązania wierzycielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze, mające na celu rekompensatę powstałej szkody.
Należy jednak pamiętać o kilku warunkach, które muszą zostać spełnione by udało nam się uzyskać stosowne odszkodowanie.
Szkoda
Na gruncie omawianego przepisu, szkoda może mieć charakter jedynie majątkowy. W orzecznictwie definiowana jest ona jako powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym a tym stanem, który zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę[1]. W praktyce oznacza ona uszczerbek, dodatkowe koszty powstałe w związku z niewykonaniem lub niewłaściwym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Niewykonanie lub nieprawidłowe wykonania zobowiązania
Odpowiedzialność dłużnika powstaje w sytuacji gdy świadczenie w ogóle nie zostało zrealizowane lub gdy wystąpiło jakiekolwiek uchybienie w realizacji zobowiązania przez dłużnika. Uchybienie to definiowane jest jako każda rozbieżność, która wystąpi pomiędzy prawidłowym spełnieniem świadczenia, a rzeczywistym zachowaniem się dłużnika[3]. Może ona dotyczyć w szczególności zachowania terminu, miejsca, sposobu, czy też jakości wykonanych w ramach stosunku zobowiązaniowego przedmiotów lub usług.
Związek przyczynowy
Pomiędzy niewykonaniem lub nieprawidłowym wykonaniem zobowiązania a wystąpieniem szkody musi istnieć adekwatny związek przyczynowy. Niepoprawne wykonanie zobowiązania lub jego niewykonanie musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Mogą być to okoliczności takie jak zwłoka dłużnika, brak jego należytej staranności lub działanie osób, za pomocą których dłużnik wykonywał zobowiązanie. W praktyce związek przyczynowy często wykazywany jest poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. W ramach obiektywnego związku przyczynowego, ustawodawca ogranicza odpowiedzialność odszkodowawczą tylko do normalnych (adekwatnych) następstw.
Podsumowanie
Źródłem zobowiązania może być zarówno umowa jak i jednostronna czynność prawna. Niezależnie od źródła zobowiązania, wierzycielowi w pierwszej kolejności przysługuje roszczenie o jego wykonanie zgodnie z treścią łączącego strony stosunku, o ile strony nadal łączy więź zobowiązaniowa, a świadczenie jest możliwe do zrealizowania.
Na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania po stronie wierzyciela aktualizuje się uprawnienie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Nadto wierzycielowi mogą przysługiwać inne roszczenia, przykładowo o zwrot spełnionego świadczenia, prawo odstąpienia od umowy, wykonania zastępczego, żądania usunięcia wad, czy powstrzymania się od spełnienia świadczenia[4]. O kształcie roszczenia procesowego decyduje ostatecznie wierzyciel z perspektywy całokształtu swoich interesów prawnych. W praktyce zatem, to z jego inicjatywy dochodzi do przekształcenia zobowiązania w zobowiązanie odszkodowawcze[5].
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 1963 roku, sygn. akt III PO 31/63,
[2] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 2, Warszawa 2019,
[3] J. Dąbrowa, w: System Prawa Cywilnego, t. 3, cz. 1, s. 764,
[4] H. Pietrzykowski, Komentarz Kodeks Cywilny, t. II, 2020, Legalis.
[5] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 2, Warszawa 2019.
_______________________
Zainteresował Cię ten temat? Może zainteresuje cię również nasz blog w całości poświecony skardze pauliańskiej? Sprawdź.
