W ramach postępowania cywilnego sąd wydaje rozmaite postanowienia. Regulują one kwestie, które nie wymagają wydania wyroku. Poza postępowaniem nieprocesowym nie dotyczą one istoty sprawy, a jedynie kwestii pobocznych, takich jak rozpoznanie składanych przez strony wniosków dowodowych, wniosków o udzielenie zabezpieczenia lub o zwolnienie od kosztów.
Jak wynika z art. 360 k.p.c., wydane w trakcie procesu postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób, jaki wynika z ich treści, z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było – z chwilą podpisania sentencji.
Powyższy przepis przewiduje zatem skuteczność postanowień z chwilą ogłoszenia lub podpisania sentencji, czy oznacza to jednak, że są one wykonalne również w tym samym momencie?
Warto zwrócić uwagę na treść art. 396 k.p.c., zgodnie z którym sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Lektura tego przepisu sugeruje, że również zaskarżone postanowienie (a więc nieprawomocne) jest wykonalne.
Czy wykonalność mieści się w skuteczności ?
W literaturze przedmiotu brak jest jednak zgodności co do tego, jak należy rozumieć skuteczność postanowienia.
Według niektórych przedstawicieli doktryny (m.in. J. Krajewskiego, K. Piaseckiego, Z. Resicha) skuteczność postanowienia oznacza zdatność postanowienia do wywołania skutków wynikających z jego treści, przy czym wymieniane są dwie postacie skuteczności: prawomocność materialna (tj. moc wiążąca postanowienia) oraz wykonalność. Według innego stanowiska (reprezentowanego m.in. przez K. Korzana, A. Miączyńskiego, W. Siedleckiego) pojęcie skuteczności orzeczenia obejmuje wszelkie jego skutki, inne niż wykonalność i prawomocność. Jak wskazuje A. Jakubecki, treść art. 360 (w powiązaniu z art. 396) przemawia za pierwszym stanowiskiem[1].
Abstrahując od analizy argumentów prezentowanych przez zwolenników różnych koncepcji, mając na uwadze aktualny stan nauki prawa procesowego cywilnego, opowiedzieć należy się za teoretycznym rozgraniczeniem pojęć skuteczność i wykonalność orzeczenia oraz za objęciem pojęciem skuteczności przypadków tzw. wykonalności orzeczenia w szerszym znaczeniu[2].
Jak wynika z dominującego stanowiska, użyte w art. 360 k.p.c. pojęcie skuteczności postanowienia odnosi się do wykonalności postanowienia w przypadkach, w których nie podlega ono wykonaniu w drodze egzekucji. Stosownie bowiem do treści art. 743 k.p.c. jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu. Z kolei jeżeli z uwagi na swą treść postanowienie podlega wykonaniu w inny sposób, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tego sposobu. Podstawą przeprowadzenia postępowania jest wtedy postanowienie zaopatrzone z urzędu przez przewodniczącego we wzmiankę o wykonalności.
O sposobie rozpatrywana skuteczności postanowienia decyduje jego treść. Zależność pomiędzy wynikającą z art. 360 k.p.c. skutecznością a wykonalnością postanowienia jest wciąż przedmiotem dyskusji, jednak w niektórych sytuacjach procesowych, takich jak przykładowo postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, odpowiedź będzie wynikać z przepisów szczególnych, przewidujących obowiązek zaopatrzenia postanowienia we wzmiankę o wykonalności lub nadania przez sąd klauzuli z urzędu. Z kolei w przypadku postanowienia o odrzuceniu apelacji, jego skuteczność w rozumieniu art. 360 k.p.c. wyrażać się będzie w zaistnieniu samego orzeczenia i wywołaniu stanu pewności co do określonego stanowiska sądu. Skutek w postaci procesowego wyeliminowania apelacji następuje dopiero z chwilą oddalenia zażalenia na odrzucenie apelacji lub bezskutecznego upływu terminu do zaskarżenia postanowienia o odrzuceniu (postanowienie Sądu Najwyższego z 17 listopada 2005 r., sygn. akt I CZ 130/05, Legalis).
Znajomość tego rodzaju zależności jest przy tym istotna pod kątem zaskarżenia postanowień. W przypadku wniesienia zażalenia na postanowienie warto przy tym każdorazowo pamiętać o rozważeniu zamieszczenia wniosku o wstrzymanie wykonania postanowienia, na podstawie przywołanego art. 396 k.p.c.
[1] Jakubecki Andrzej (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729
Opublikowano: LEX/el. 2019,
[2] A. Jakubecki, Postępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresy prawa własności intelektualnej, Kraków 2002, s. 100 i n
________________
Zainteresował Cię ten temat? Może zainteresuje cię również nasz blog w całości poświecony skardze pauliańskiej? Sprawdź.
