Wchodząca w życie w dniu 19 września 2020 r. nowelizacja ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw) wprowadza ważną zmianę w przepisach karnych – uchylony zostanie art. 90, przewidujący odpowiedzialność karną za tzw. samowole budowlane.
Aktualne brzmienie art. 90 Prawa Budowlanego
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 90 Prawa Budowlanego: „kto, w przypadkach określonych w art. 48, art. 49b, art. 50 ust. 1 pkt 1 lub art. 50 ust. 1 pkt 2, wykonuje roboty budowlane, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Przepis ten penalizuje następujące czyny:
- wykonanie lub budowanie obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego pozwolenia na budowę
- wykonanie lub budowanie obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez organ administracji architektoniczno-budowlanej
- prowadzenie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia,
- prowadzenie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego lub jego części w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska.
Co do zasady więc każde postępowanie Inwestora, związane z prowadzeniem robót budowlanych niezgodnie z zatwierdzonym projektem budowlanym (lub też bez jego zatwierdzenia), wiązało się z odpowiedzialnością karną, której najsurowszą sankcją było nawet pozbawienie wolności. Tym samym oprócz aspektu administracyjnego, objawiającego się w przeprowadzeniu kosztownego postępowania legalizacyjnego, lub też uciążliwego postępowania naprawczego, Inwestor liczyć się musiał także z odpowiedzialnością karną.
Częściowa depenalizacja naruszeń przepisów prawa budowlanego
Art. 1 pkt 58) ustawy z dnia 13 lutego 2020 roku o zmianie ustawy – Prawo Budowlane oraz niektórych innych ustaw uchyla art. 90 Prawa Budowlanego. Jednocześnie w art. 93 Prawa budowlanego dodano pkt 13, który stanowi, że kto w przypadkach określonych w art. 48 ust. 1, art. 50 ust. 1 pkt 1 lub 2 wykonuje roboty budowlane, podlega wyłącznie karze grzywny. Tak zwana samowola budowlana nie będzie już więc przestępstwem, a stanie się wykroczeniem, które osobę wykonującą roboty budowlane uderzy jedynie po kieszeni.
W dotychczas prowadzonych i zakończonych postępowaniach karnych dotyczących czynu z art. 90 Prawa Budowlanego zastosowanie znajdzie art. 4 k.k., który określa reguły postępowania organów wymiaru sprawiedliwości w sytuacji, gdy nastąpiła zmiana ustawy karnej po popełnieniu przez sprawcę przestępstwa, wskazując, którą z ustaw karnych należy wówczas stosować, a w przypadku czynu objętego już wyrokiem, w jaki sposób uwzględniać różnice między ustawami.
Z art. 4 § 1 k.k. wynika, że jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Art. 4 § 4 k.k. stanowi zaś, że jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.
Reasumując jeżeli w stosunku do sprawcy, który wypełnił znamiona przestępstwa z art. 90 Prawa Budowlanego toczy się obecnie postępowanie karne, możliwe będzie orzeczenie wobec sprawcy jedynie kary grzywny. W przypadku gdy sprawca został już skazany i rozpoczęło się już wykonywanie kary zostanie ono przerwane w momencie wejścia w życie nowej ustawy. W sytuacji gdy kary jeszcze nie zaczęto wykonywać, postępowanie wykonawcze powinno zostać umorzone na podstawie art. 15. § 1 k.k.w. Jeśli kara została już wykonana następuje zatarcie skazania z mocy prawa, tj. skazanie uznaje się za niebyłe, a wpis o popełnieniu tego czynu zostaje usunięty z rejestru skazanych.
Podsumowanie
Dotychczas przepisy Prawa Budowlanego przewidywały odpowiedzialność karną za samowolę budowlaną. Sąd mógł wymierzyć sprawcy karę grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat 2. Nowelizacja, która wejdzie w życie dnia 19 września 2020 roku całkowicie uchyla art. 90 Prawa Budowlanego i „przenosząc” jego treść do art. 93 pkt 13 Prawa budowlanego, czyniąc z dotychczasowego przestępstwa wykroczenie zagrożone jedynie karą grzywny, a więc depenalizuje częściowo samowolę budowlaną.
