25.02.2021

FGŚP a odpowiedzialność zarządu

Wstąpienie przez FGŚP w prawa wierzyciela.

W przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności pracodawcy należności pracowników wynikające ze stosunku pracy mogą zostać pokryte ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (zwanego dalej „FGŚP” lub „Funduszem”) na zasadach oraz w granicach wskazanych w ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. „o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy” (dalej „ustawa o.r.p.n.p.”). Jednocześnie, akt ten wprowadza mechanizm, który umożliwia Funduszowi dochodzenie zwrotu wypłaconych na ten cel środków. Problematyka ta regulowana jest w art. 23 ust. 1 w/w ustawy, zgodnie z którym „Przekazanie środków finansowych Funduszu na wypłatę świadczeń, a także wypłata świadczeń ze środków Funduszu powoduje z mocy prawa przejście na marszałka województwa, działającego w imieniu dysponenta Funduszu, roszczenia wobec pracodawcy albo innej osoby zarządzającej majątkiem pracodawcy, w szczególności likwidatora albo członka zarządu, albo roszczenia do masy upadłości o zwrot wypłaconych świadczeń”.[1] Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż skutkiem zaspokojenia roszczeń pracowniczych ze środków FGŚP jest automatyczne wstąpienie przez Fundusz w prawa wierzyciela (pracownika) i uzyskanie przez niego uprawnienia do dochodzenia zwrotu tych należności. FGŚP nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości spłaty, co oznacza, że ma on wierzytelność wobec spółki w takim kształcie, w jakim przysługuje ona pracownikowi (wyrok SN z dnia 12.02.216 r. II CSK 229/15). Podkreślenia wymaga fakt, iż roszczenie o zwrot tych środków Fundusz może kierować nie tylko do pracodawcy (lub masy upadłości), ale także do osób zarządzających majątkiem tej spółki, w szczególności do członków zarządu. 

Możliwość żądania przez Fundusz od członków zarządu zwrotu środków wypłaconych na sfinansowanie niezaspokojonych roszczeń pracowniczych potwierdza orzecznictwo sądowe. W wyroku z dnia 12.02.2016 r. (II CSK 229/15) Sąd Najwyższy wskazał, iż „Skoro ustawodawca przewidział przejście na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych roszczeń nie tylko wobec pracodawcy, ale także wobec osób zarządzających jej majątkiem, jest to wyraźna sugestia, iż Fundusz, który zapłacił pracownikom spółki, powinien mieć także roszczenie do członków zarządu, gdyż są oni niewątpliwie obok likwidatora innymi osobami, które zarządzały majątkiem pracodawcy”.

Zasady odpowiedzialności członków zarządu za należności pracownicze sfinansowane ze środków FGŚP.

W świetle art. 299 k.s.h. odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. ma charakter subsydiarny. Zasada ta obejmuje również zobowiązania z tytułu należności pracowniczych sfinansowanych ze środków FGŚP. Oznacza to, iż Fundusz będzie uprawniony do dochodzenia od członków zarządu zwrotu środków wypłaconych pracownikom dopiero w momencie, gdy nie uzyska zaspokojenia swej wierzytelności z majątku spółki (tj. gdy egzekucja z majątku spółki z o.o. okaże się bezskuteczna).

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w przypadku spełnienia przesłanek wskazanych w art. 299 § 2 k.s.h. W świetle w/w regulacji nie będzie on zobligowany do zwrotu Funduszowi należności pracowniczych sfinansowanych ze środków FGŚP, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Obowiązek spłaty tych zobowiązań na rzecz Funduszu nie będzie miał zastosowania także wtedy, gdy członek zarządu udowodni, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Zakres podmiotowy odpowiedzialności za zwrot środków wypłaconych z FGŚP.

Przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego było także ustalenie momentu powstania wierzytelności Funduszu względem członków zarządu. Okoliczność ta ma bowiem decydujące znaczenie na tle ustalenia kręgu osób odpowiedzialnych za zwrot świadczeń sfinansowanych ze środków FGŚP. W orzecznictwie sądowym analizowano dwie możliwe koncepcje dotyczące tej problematyki. Pierwsza z nich zakłada, iż wierzytelność ta powstaje dopiero w momencie, kiedy Fundusz wypłaci pracownikom niewypłacalnej spółki ich należności, jakie mieli oni w stosunku do tego pracodawcy. Skutkiem uznania tej teorii za słuszną byłoby objęcie obowiązkiem zwrotu świadczeń wypłaconych z FGŚP tylko tych członków zarządu spółki, którzy pełnili tę funkcje w dacie wypłaty należności przez Fundusz. Druga koncepcja wskazuje, iż wierzytelność dochodzona przez Fundusz od członków zarządu powstaje w chwili, w której świadczenia ze stosunku pracy powinny zostać wypłacone pracownikom przez pracodawcę. Odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h. ponoszą bowiem osoby będące członkami zarządu „w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna”. Decydujący jest zatem moment istnienia zobowiązania ze stosunku pracy, które wobec bezskuteczności egzekucji wobec spółki, zostało spełnione przez Fundusz. Skutkiem zaakceptowania tego poglądu byłoby przyjęcie, iż odpowiedzialność za zwrot świadczeń pracowniczych sfinansowanych ze środków Funduszu ponoszą ci członkowie zarządu, którzy pełnili tę funkcję w dacie pierwotnej wymagalności roszczeń pracowniczych (tj. w dacie, w której należności ze stosunku pracy powinny zostać wypłacone przez pracodawcę).

W orzecznictwie sądowym dominuje druga z wyżej wskazanych koncepcji. W wyroku SN z dnia 30.09.2015 r. (I CSK 772/14) wskazano, iż  „Odpowiedzialność na podstawie art. 299 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) ponoszą osoby będące członkami zarządu „w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskutecznatj. rozstrzygający jest moment, w którym istniało zobowiązanie ze stosunku pracy, które wobec bezskuteczności egzekucji wobec spółki, zostało spełnione przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych”. Podobne stanowisko przedstawiono wyroku z dnia 12.02.2016 r. (II CSK 229/15), gdzie SN wskazał, iż „Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może powoływać się na to, kiedy należne pracownikowi wynagrodzenie powinno być mu wypłacone i tę datę brać pod uwagę przy ocenie, czy członkowie zarządu zgłosili na czas do upadłości pracodawcę (spółkę z o.o.). (…) gdyby przyjąć, że o odpowiedzialność członków zarządu, na podstawie art. 299 KSH, może być mowa dopiero od chwili, gdy Fundusz wypłacił wynagrodzenie pracownikom, to taka wykładnia stoi w jaskrawej sprzeczności z celem, jakiemu ma służyć ten przepis [tj. art. 23 ust. 1 ustawy o.r.p.n.p.]. Jeżeli bowiem członkowie zarządu wiedzą o tym, że wierzytelności o wypłatę wynagrodzeń pracownikom powstały w czasie, gdy sprawują oni swoją funkcję, to nie widać żadnego powodu, aby wyłączyć te wierzytelności przy ocenie, czy mają oni obowiązek zgłosić do upadłości spółkę z o.o.”  Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane w wyroku SN z dnia 28.07.2017 r. (II CSK 402/16).

Podsumowując: zgodnie z dominującym w orzecznictwie poglądem, dla odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. nie ma znaczenia to, kiedy środki z Funduszu zostały rzeczywiście wypłacone pracownikom. Przy ustalaniu kręgu osób zobowiązanych do zwrotu świadczeń sfinansowanych przez FGŚP decydujące znaczenie ma to, jakie osoby pełniły funkcje członków zarządu w momencie, kiedy powstały roszczenia pracowników wobec pracodawcy.

Legitymacja do reprezentowania Funduszu.

FGŚP nie posiada osobowości prawnej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 – 4 ustawy o.r.p.n.p. dysponentem Funduszu jest minister właściwy do spraw pracy. Dysponent Funduszu może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywany. Prowadzi on sprawy i występuje w obrocie prawnym pod nazwą Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Prawo reprezentacji Funduszu przysługuje dysponentowi Funduszu oraz działającym w jego imieniu, w oparciu i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa pełnomocnikom dysponenta tego Funduszu. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż w procesie przeciwko członkom zarządu (o zwrot należności pracowniczych sfinansowanych ze środków FGŚP) legitymacja do występowania w charakterze strony powodowej będzie przysługiwała ministrowi właściwemu do spraw pracy (występującemu pod nazwą Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych). Fundusz może być reprezentowany także przez pełnomocników, w tym przez  marszałka województwa.

[1] Z wyłączeniem przypadków wskazanych w ust. 10 w/w artykułu, tj. postępowań transnarodowych.

Zobacz także:
15.03.2023

Odpowiedzialność za długi spółki mimo rezygnacji

27.04.2022

Podział kompetencji a odpowiedzialność – cz. 2

07.04.2022

Podział kompetencji a odpowiedzialność – cz. 1

19.03.2021

Likwidacja sp. z o. o. a odpowiedzialność zarządu

11.03.2021

Przelew wierzytelności a odpowiedzialność zarządu

04.03.2021

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki

19.02.2021

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność

11.02.2021

Rezygnacja a odpowiedzialność członka zarządu