Zakończył się właśnie etap konsultacji społecznych projektu nowelizacji Kodeksu Spółek Handlowych. Swoje opinie przedłożyło wiele organizacji, stowarzyszeń i podmiotów gospodarczych, w tym m.in. Kancelaria prawna FILIPIAK BABICZ LEGAL sp.k. Projektowane zmiany KSH ująć można w ramy dwóch obszarów – tzw. prawa holdingowego oraz zwiększenia efektywności rad nadzorczych w spółkach kapitałowych.
PRAWO HOLDINGOWE
Wprowadzenie w zakres KSH tzw. prawa holdingowego jest w istocie ujęciem w normatywne ramy już istniejącego stanu faktycznego. Grupy spółek funkcjonują bowiem od dawna w obrocie gospodarczym. Istotnym punktem projektowanych regulacji jest na pewno sformułowanie definicji legalnej pojęcia „grupa spółek”. Ma to być spółka dominująca i spółka lub spółki od niej zależne, kierujące się – zgodnie z umową albo statutem każdej spółki zależnej – wspólną strategią gospodarczą (czyli interes grupy spółek), umożliwiającą spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi. Grupa spółek jest zatem czymś więcej niż „zwykły” stosunek dominacji między spółkami. Ma się bowiem kierować wspólną strategią gospodarczą – interesem grupy spółek.
Spółka dominująca będzie mogła wydawać spółkom zależnym wiążące polecenia, których wykonania, co do zasady spółki zależne nie będą mogły odmówić. Odmowa będzie dopuszczalna jedynie wówczas, gdy wykonanie danego polecenia prowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością przez daną spółkę zależną.
W parze z możliwością kierowania przez spółkę dominującą pozostałymi spółkami zależnymi w grupie idzie też jej szeroka odpowiedzialność za skutki wydania wiążącego polecenia wykonanego następnie przez spółkę zależną. Spółka dominująca ma bowiem ponosić odpowiedzialność nie tylko wobec spółki zależnej, ale też wobec wierzycieli spółki zależnej i jej wspólników/akcjonariuszy mniejszościowych.
Wobec spółki zależnej, spółka dominująca za wydane wiążącego polecenia może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą, opartą na zasadzie winy. Zwolnienie z tej odpowiedzialności możliwe jest przez powołanie się przez spółkę dominującą na zasadę osądu biznesowego (Business Judgement Rule).
Co szczególnie istotne, w przypadku powstania szkody w interesie grupy spółek przez nadużycie uprawień lub niedopełnienie obowiązków przez członków organów spółki dominującej, w grę może wchodzić ich odpowiedzialność karna za przestępstwo działania na szkodę spółki. Możliwe zatem będzie tzw. przebicie zasłony korporacyjnej. Autorzy projektu nowelizacji dość rozsądnie przewidzieli jednak wyłączenie odpowiedzialności karnej zarówno członków organu spółki dominującej (a więc strony decyzyjnej), jak i spółki zależnej (a więc strony wykonującej decyzję), jeżeli dane działanie nie naruszało interesu spółki zależnej albo jeżeli można rozsądnie zakładać, że szkoda poniesiona przez spółkę zależną w wyniku wykonania polecenia spółki dominującej zostanie naprawiona we właściwym czasie przez spółkę dominującą lub inną spółkę należącą do grupy spółek, nie dłuższym jednak niż dwa lata od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę.
EFEKTOWNOŚĆ RAD NADZORCZYCH
Procedowany projekt zmian w KSH ma również, jak już wspomniano, wzmocnić nadzór nad spółkami realizowany przez właścicieli i rady nadzorcze. Projekt zakłada między innymi uporządkowanie kwestii kadencji i mandatu członków organów menadżerskich, wprowadzenie zapisu o obowiązku lojalności i zachowania tajemnicy nawet po wygaśnięciu kadencji członka rady nadzorczej, wpisanie do zapisów KSH wspomnianej Business Judgement Rule.
Ponadto, na uwagę zasługuje kreowany w projekcie obowiązek zarządu do udzielania, z własnej inicjatywy, określonych informacji o spółce radzie nadzorczej. Koresponduje z nim rozbudowane i dość szczegółowo określone uprawnienie rady nadzorczej do żądania sporządzenia lub przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień. Rada nadzorcza będzie mogła również dokonywać wyboru swoich doradców bez konieczności zgody udziału w tym zakresie zarządu.
Podobnie jak w przypadku ukształtowania relacji spółek w ramach holdingu, także i w przypadku projektu przepisów regulujących nowy kształt działania rad nadzorczych, uprawnienia zostały zrównoważone odpowiedzialnością, w tym także potencjalną odpowiedzialnością karną za przestępstwo działania na szkodę spółki (art. 296 KK). Odpowiedzialność taka będzie mogła być jednak zawsze niwelowana wspomnianą już zasadą Business Judgement Rule.
Precyzując tę zasadę wskazać należy, że wyłącza ona odpowiedzialność karną w razie wyrządzenia spółce szkody na skutek błędnych decyzji jej organów, podjętych jednakże w granicach uzasadnionego daną sytuacją i okolicznościami ryzyka biznesowego. Wprowadzenie Business Judgement Rule do KSH zadekretuje ustawowo pewną oczywistą okoliczność, iż rozsądne ryzyko gospodarcze jest jednym z nieodzownych elementów prowadzenia działalności gospodarczej i nie powinno pociągać za sobą odpowiedzialności karnej członków organów spółki.
