W sierpniu b.r. opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Tym samym wydaje się, że zarzucono już ostatecznie projekt całkiem nowej ustawy, nad którą Sejm pracował w 2018 roku. Proponowane wówczas rozwiązania komentowaliśmy na bieżąco, m.in. tutaj. Pomimo, że tym razem mamy do czynienia jedynie z projektem nowelizacji, a nie całkiem nowej ustawy, szykowane zmiany mają dość rewolucyjny charakter.
Definicja podmiotu zbiorowego
Jedną z podstawowych zmian jaką ma wprowadzić nowelizacja jest nowa definicja podmiotu zbiorowego. Według aktualnie obowiązujących przepisów podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.
Po zmianach „podmiot zbiorowy” ma oznaczać osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, w tym również spółkę handlową z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółkę kapitałową w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorcę niebędącego osobą fizyczną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz podmiotów zbiorowych:
- zatrudniających w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych mniej niż 500 pracowników albo osiągających roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 100 milionów euro i niebędących mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą ani średnim przedsiębiorcą
- których głównym celem ustawowym lub statutowym nie jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Jak więc widać na celowniku znajdą się przede wszystkim duże podmioty gospodarcze. Dodatkowo wyłączenie podmiotów nieskupiających się na działalności gospodarczej znacznie zawęzi zakres zastosowania ustawy. Zarówno do tej pory, jak i na gruncie projektu ustawy z 2018 roku odpowiedzialność mogły ponosić także podmioty „niegospodarcze”. Wymienia się tu przykładowo uczelnie wyższe, spółdzielnie, czy kościelne osoby prawne.
Surowsze zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za przestępstwa środowiskowe
Pierwsze zmiany do dotychczas obowiązujących zasad odpowiedzialności podmiotów zbiorowych wprowadzono już w lipcu b.r. Nowe art. 4a i 7a obowiązują od 1 września. Mianowicie w przypadku przestępstw przeciwko środowisku pociągnięcie podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności nie jest już uzależnione od uprzedniego skazania osoby fizycznej. Rezygnacja z warunku uzyskania prejudykatu ma stanowić w przyszłości, w świetle projektu nowelizacji, zasadę w odniesieniu do wszystkich czynów zabronionych. Wcześniejsze wprowadzenie tej zmiany w odniesieniu do przestępstw środowiskowych stanowiło oczywiście reakcję ustawodawcy na katastrofę ekologiczną na Odrze.
Drugą zmianą wprowadzoną w związku z wydarzeniami z sierpnia tego roku było zaostrzenie wymiaru kary w przypadku przestępstw środowiskowych. Aktualnie dolny wymiar kary pieniężnej, jaka może zostać nałożona na podmiot zbiorowy wynosi 1.000 zł. Natomiast w przypadku przestępstw przeciwko środowisku jest to 10.000 zł. Zmianie nie uległ maksymalny wymiar kary i w odniesieniu do wszystkich typów czynów zabronionych wynosi on 5 milionów zł.
Inne projektowane zmiany
Projekt nowelizacji zawiera także szereg innych zmian w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
- Zmianom mając ulec przede wszystkim zasady oraz zakres odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, zwiększy się przy tym rola compliance w przedsiębiorstwie.
- Ponadto planowane jest znaczne zaostrzenie ustawowego wymiaru kary – ma ona wynosić o 10 tysięcy do 30 milionów złotych.
- Samo postępowanie pod względem proceduralnym również zostanie zupełnie przemodelowane.
- Inna ma być także pozycja pokrzywdzonego w procesach dotyczących odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.
Propozycje tych zmian zostaną przez nas szerzej omówione w kolejnych wpisach, zatem zachęcamy do śledzenia aktywności na stronie.
