W dniu 22 maja 2018 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawa ta ma na celu wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań mobilizujących przedsiębiorców oraz podmioty publiczne będące dłużnikami w transakcjach handlowych do dokonywania zapłaty w ustalonym terminie, jak również ukrócenie działalności wyżej wymienionych podmiotów polegającej na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty w transakcjach handlowych.
Szeroki zakres zmian
Nowelizacją tą wprowadzone mają zostać zmiany w dotychczasowym brzmieniu następujących aktów prawnych: kodeksu postepowania cywilnego, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ordynacji podatkowej, prawo bankowe, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, ustawy o finansach publicznych, ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych, ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji Gospodarczej.
Nowe obowiązki dla kierowników przedsiębiorstw
Z punktu widzenia ewentualnej odpowiedzialności najistotniejsze zmiany zachodzą w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, której tytuł ma zostać zmieniony na ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Nowelizacja zakłada bowiem wprowadzenie dla kierowników przedsiębiorców określonych w art. 27b ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tj. podatkowych grup kapitałowych oraz podatników innych niż podatkowe grupy kapitałowe, u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym, przekroczyła równowartość 50 mln euro, obowiązek składania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki corocznych sprawozdań o stosowanych przez te podmioty terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Obowiązek ten w przypadku podatkowej grupy kapitałowej dotyczyć ma kierownika każdej ze spółek wchodzących w jej skład. Jednocześnie projekt ustawy wskazuje, że za kierownika podmiotu uznaje się członka zarządu lub innego organu zarządzającego, w przypadku organów wieloosobowych są to wszyscy członkowie tego organu, w odniesieniu natomiast do spółek komandytowo-akcyjnych za kierowników uznaje się komplementariusza prowadzącego sprawy spółki. Nadto zgodnie z założeniami projektu, za kierownika może być uznany również likwidator oraz syndyk lub zarządca ustanowiony w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Kary za nierealizowane nowych obowiązków
Nieprzekazanie przez kierownika podmiotu zobowiązanego sprawozdania w terminie do 31 stycznia każdego kolejnego roku kalendarzowego skutkować będzie możliwością przypisania sprawcy odpowiedzialności za wykroczenie i orzeczenia wobec niego kary grzywny. Tej samej karze podlegać ma również ten, kto utrudnia lub udaremnia zobowiązanemu wywiązanie się z obowiązku przekazania sprawozdania.
Ponadto projekt nowelizacji zakłada również nałożenie na tzw. dużych przedsiębiorców obowiązku złożenia drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Zgodnie z definicją dużego przedsiębiorcy obowiązek ten dotyczyć ma podmiotów, które zatrudniają nie mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa przekracza 43 miliony euro. Także w tym przypadku niewywiązanie się z obowiązku złożenia stosownego oświadczenia lub też złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem prawnym umożliwi przypisanie sprawcy odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia i orzeczenie wobec niego kary grzywny.
Krytyczna ocena proponowanych zmian
W obu wyżej wymienionych przypadkach orzekanie następować będzie na zasadach i w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Co istotne w projekcie ustawy nie zakreślono w sposób odrębny wysokości możliwych do orzeczenia kar grzywny, w związku z tym na podstawie dyrektywy wyrażonej w przepisie art. 48 kodeksu wykroczeń do ustalania ich wysokości stosuje się przepisy części ogólnej kodeksu wykroczeń. Wątpliwości budzi czy wymiar możliwych do orzeczenia kar grzywny będzie skutecznie odstraszał kierownictwo podmiotów zobowiązanych do przestrzegania obowiązku składania odpowiednich sprawozdań czy też oświadczeń. Wydaje się, że orzekanie grzywien w wysokości przewidzianej w kodeksie wykroczeń, tj. od 20 do 5.000 zł nie spełni prewencyjnych celów kary, w szczególności jeśli weźmiemy pod uwagę, że będą one orzekane w stosunku do osób pełniących funkcje kierownicze w podatkowych grupach kapitałowych oraz w innych podmiotach, których roczny obrót przekracza 50 mln euro. Wymierzenie grzywny nawet w maksymalnej wysokości nie wydaje się być dostateczną dolegliwością finansową, która skutecznie odstraszy i zapobiegnie uchylaniu się od obowiązku składania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki corocznych sprawozdań o terminach płatności w transakcjach handlowych czy też informowania kontrahentów o byciu dużym przedsiębiorcą.
